Plaatsen in Zeeland en West-Vlaanderen met het vroeg-middeleeuwse toponiem „burg" J. A. TRIMPE BURGER Algemeen In de geschiedenis van Zeeland en het Belgische West-Vlaanderen spelen dorpen en steden waarvan de plaatsnaam eindigt op „burg" een zeer opmerkelijke rol. De burg toponiemen van voor de feodale tijd wijzen (óók) in het Zeeuwse en Vlaamse kustgebied meestal op ringwalforten uit de tijd van de Wiking-invallen, of bij uit zondering op versterkingen die teruggaan tot de Romeinse periode. Van Romeinse oorsprong is het Westvlaamse, bij Oostende gelegen Oudenburg, en het West- Zeeuws-Vlaamse Aardenburg. De plattegronden van deze twee kleine steden, bijvoorbeeld op de bekende kaarten van Jacob van Deventer uit omstreeks 1550, vertonen in hun oudste kern een min of meer rechthoekige aanleg, in tegenstelling tot die van de andere burgplaatsen, te weten. Burgh op het eiland Schouwen, Domburg Middelburg en Souburg op Walcheren, en Oostburg in Zeeuws- Vlaanderen. De laatste groep heeft vanuit de lucht gezien een opvallende, ronde kern met een diameter van minstens 150 meter. De ronde vorm herkennen we ook in het nabij de kust gelegen Belgische Veurne met zijn parochies Binaburgh en Butan- burgh. We zien eveneens ronde, oude stadskernen in de Noord-franse steden Brokburg (Bourburg) en Sint Winoksbergen (Bergues-Saint-Winnoc). De concen trische vorm van de tweede categorie burgplaatsen is zonder uitzondering terug te voeren tot ringwalversterkingen uit het laatst van de 9de of het begin van de 10de eeuw. Het fraaist is de concentriciteit bewaard in het burgterrein van Burgh; dit vrij wel onbebouwde, waardevolle cultuurbezit is dan ook terecht geplaatst op de lijst van wettelijk beschermde monumenten. De hoofdstad van Zeeland, Middelburg, heeft in het centrum ook een duidelijk concentrische vorm. De vroeg-middeleeuwse kern is hier echter geheel bebouwd bovendien werd het oude stratenplan na het bombardement in 1940 nogal gewijzigd. In het centrum van Oost-Souburg is een rond burgterrein nog steeds goed herkenbaar het is merkwaardig genoeg in de loop der latere eeuwen vrijwel onbebouwd gebleven. De voormalige burg van Souburg is nu - evenals die te Burgh - een beschermd archeologisch monument, waarvoor plannen tot reconstructie in voorbereiding zijn. Aan de noordwest-kust van Walcheren heeft op de plaats van het tegenwoordige Domburg vermoedelijk ook een ringwalfort gelegen. Hiervan is aan de oppervlakte niets meer te zien doordat de eventueel aanwezige overblijfselen van wal en gracht door een dikke laag land inwaarts verstoven duinzand zijn afgedekt. Toponiemisch en kartografisch zijn er nog enkele aanwijzingen waar de versterking gesitueerd zou moeten worden. Ter plaatse zijn bovendien enkele 9de/l Ode-eeu wse scherven van zogenaamd reliëfband- aardewerk gevonden. Van een vooral op oud kaartmateriaal goed aan te duiden ronde burg in het Zeeuws-Vlaamse Oostburg is nauwelijks nog iets over de plaats werd door oorlogshandelingen in 1944 grotendeels verwoest en de stedelijke structuur is bij de wederopbouw van het centrum ingrijpend veranderd. 42

Tijdschriftenbank Zeeland

Walacria | 1989 | | pagina 44