Gerechtigheid verhoogt een volk Over Patrimonium op Walcheren. 1882-1914 BERT ALTENA Op de avond van de zesde november 1905 vierde het Christelijk Werkliedenverbond Patrimonium in Amsterdam het zilveren jubileum. Naast het kamerlid ds. A. S. Talma sprak ook Klaas Kater, een van de oprichters en erevoorzitter van Patrimonium. Hij herinnerde aan vroeger„Overal in den lande was Domela Nieuwenhuis opgetreden om te spreken op zijn manier. Dan werd men doods benauwd en dan moest Kater komen. (Gelach). En Kater kwam graag". Het is dub niet verwonderlijk dat Patrimonium in de socialistische geschiedschrijving een slechte naam heeft. Kater werden onder meer „arbeidershaat" en „oogen- dienarij" verweten. De woorden van Kater tonen echter dat de verwijten niet helemaal terecht waren. De Amsterdamse metselaar wist heel goed dat hij werd ingehuurd om de socialisten te bestrijden en hij kwam graag omdat hij zijn eigen programma had. Het idee dat het Verbond liefst alles in de maatschappij bij het oude liet is dan ook niet juist. Voor een eerlijker oordeel moeten we ook kijken naar de verhouding van Patrimonium ten opzichte van de eigen kring, niet uit sluitend naar het gedrag van het Verbond tegenover de socialisten. De geschiedenis van Patrimonium op Walcheren laat zien welke spanningen het Verbond opriep. Daarover gaat dit artikel. Patrimonium Patrimonium was in de zeventiger jaren van de vorige eeuw ontstaan uit de onvrede met het Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond. Dit was een organisatie waarin werklieden uit allerlei vakken en van diverse politieke pluimage samen kwamen. De leiding van het ANWV voer echter een liberale koers. Dat moest in de zeventiger jaren wel botsenmet socialisten, maar niet minder met orthodoxe pro testanten. De schoolstrijd deed de laatsten breken met het ANWV, want de lei ding daarvan stond openbaar onderwijs voor. In 1880 werd het Christelijk werk liedenverbond Patrimonium opgericht, dat „in de overtuiging dat Gods Woord en de traditiën onzes volks de vertrouwde grondslagen eener Christelijke maatschappij uitmaken, zich ten doel stelt allerwegen de kennis daarvan te verbreiden, om de liefde daartoe op te wekken, teneinde op deze grondslagen de belangen der maat schappij in haar geheel, die der werklieden in het bijzonder, door alle geoorloofde middelen te bevorderen". Meer een evangeliserende dan een sociale werkliedenvereniging dus. Werk lieden Ook patroons konden lid worden, want Kater stond overleg met de pa troons voor. Als metselaar zag hij de dingen naar de tijden, toen de ambachten nog 74

Tijdschriftenbank Zeeland

Walacria | 1989 | | pagina 78