Eenvoudig aesthetisch beweeg* FRANCISCA VAN VLOTEN De eerste wereldoorlog wordt veelal gezien als het werkelijke einde van de 19e eeuw. „In dem rast ein altes Jahrhundert sich zu Ende", schreef de Duitse dichter Stefan George. Die oude eeuw met haar enorme technische, sociale, politieke en culturele veranderingen verborg onder een soms uitbundig, soms wat vermoeid belle époque- uiterlijk lange tijd de kiem van haar verval - een rijke voedingsbodem voorfin-de-sfecle- verschijnselen als uiterste verfijning, decadentie, gedachten over noodlot en voor beschikking. Ging de eerste wereldoorlog grotendeels aan het neutrale Nederland voorbij, het Zeeuwse badplaatsje Domburg had er wel min of meer mee te maken. Belgische vluchtelingen werden er opgenomen en gemobiliseerde Nederlandse soldaten vonden er een onderkomenvan invloed op de Zeitgeist leek dit alles evenwel nog niet. De Duitse badgasten vertrokken, maar het sociëteitsleven ging gewoon door. In 1914 werd de Domburgse golfbaan officieel geopend en de schilderijententoonstellingen, vanaf 1915 met medewerking van (gevluchte) Bel gische kunstenaars, waren een groot succes. De eerste schilderijententoonstelling van „Walcherse schilders" in Domburg had plaats in 1911. Jan Toorop, de centrale figuur in dit gezelschap, had een ten toonstellingsgebouwtje laten neerzetten, waarvan een geïnteresseerde architect zei „Het eenvoudig aesthetisch beweeg is hier van zelf gekomen, na de voltooiing van de zeer vereenvoudigde konstructie". Weinig zal deze bezoeker hebben vermoed dat hij hiermee de juiste karakteri sering van de Domburgse „kunstperiode" in de tijd heeft gegeven. Eenvoudig aesthetisch beweeg met, in sommige opzichten, grote gevolgen. Badplaatsen lijken van nature kunstenaars te trekken. In Domburg werd die aantrekkingskracht ver hoogd door de ongekunstelde schoonheid van de omgeving, de bijzondere lichtval langs de kust en de weerschijn ervan over, in woorden van de dichter Boutens, „de witte stranden en de brede berg der duinen met in zijn laatste plooi het kleine dorp bekneld", en tenslotte niet het minst door de aanwezigheid van kunstminnende, rijke grootheden. In een prachtige, inspirerende en relatief eenvoudige omgeving kunnen werken en er nog verkopen ook eenvoudig aesthetisch beweeg dat later zijn beslag kreeg - wat was dat voor een oord, dat Domburg, die parel van Walcheren, waar zulke dingen konden gebeuren, en in hoeverre heeft het een fin-de-siecle gekend Kunstgedoe „In het tijdperk 1901 -1914 was er een levendig kunstgedoe op Domburg", schreef de schilderes Mies Elout-Drabbe in 1954 aan A. B. Loosjes-Terpstra, bezig met een studie naar de moderne kunst in Nederland tussen 1900 en 1914. „Toorop had een Dit artikel is een voorstudie voor Eenvoudig Aesthetisch Beweeg, de beschrijving van een Kunstperiode. 89

Tijdschriftenbank Zeeland

Walacria | 1989 | | pagina 93