Zoals zoveel zonnewijzers heeft ook deze een motto; dat luidt: Praetemeunt et Impu
tantur. Vrij vertaald betekent dit: Zij gaan voorbij (de uren) en worden geteld.
Ook hier heeft de heer Hoitsma weer advies uitgebracht ten behoeve van het herschil
deren van de uurlijnen en de herplaatsing. Het bleek bij nametingen dat de gevel niet (he
lemaal) precies op het zuiden gericht was, zodat de zonnewijzer aan de rechterkant enkele
centimeters verder van de muur geplaatst moest worden dan aan de linkerkant. Dat luis
tert zeer nauw. Maar nu kan de plaatselijke ware zonnetijd weer worden afgelezen, en die
klopt volgens de berekeningen precies.
Deze zonnewijzer is een ontwerp van Jan de Munck, geboren te Hulst in 1687 en over
leden te Middelburg in 1768. Hij was landmeter, bouwkundige en astronoom. Hij woonde
en werkte vanaf 1714 in Middelburg waar hij in 1730 aangesteld werd als stadsarchitect.
In 1735 bouwde hij aan het Molenwater, nu Zuidsingel 126, het huis "Het Observatori
um", met daarnaast een toren die als observatorium gebruikt werd. De toren is in 1775 af
gebroken. Het woonhuis met in de gevel een torsende Atlas is bewaard gebleven (15).
De zonnewijzer heeft niet altijd aan de Streekschool gezeten, maar werd in 1729 aan
gebracht aan de gevel van de Vleeshal naast het Stadhuis in Middelburg. Hij is daar tot
1910 gebleven (16). Toen werd hij verplaatst naar een gevel van de Gasbedrijven aan het
Molenwater. Wellicht omdat in dat jaar in Nederland de Amsterdamse tijd werd inge
voerd en openbare zonnewijzers toen niet meer nodig waren. Op de plaats waar de zon
newijzer aan het stadhuis gezeten had, werd een beeld van Koningin Wilhelmina met haar
dochtertje op schoot, aangebracht. In 1936 verhuisde de zonnewijzer naar de Ambacht
school, nu Streekschool, aan de Zuidsingel. In 1969 werd de wijzerplaat aangepast op
aanwijzingen van de heer Hoitsma, omdat de gevel aan de Zuidsingel bijna een zuidgevel
is, iets dat voorde andere twee plaatsen niet geldt (17). De gevel van het stadhuis bijvoor
beeld is 32 graden Oostelijk afwijkend, en die van de Gasbedrijven ook. Dat geeft nogal
wat verschillen in de belijning.
Wie er de moeite voor wil nemen, moet maar eens gaan kijken naar de Stekeldijk 18
in Kamperland. Daar kan men aan de schuur van de boerderij de "Steenhoeve" zo'n sterk
oostelijk afwijkende houten zonnewijzer zien. Hij wijst de tijd aan van 3 uur voormiddags
tot 1.30 in de namiddag, want daarna schijnt de zon er niet meer op.
Het Zeeuws Museum
In de tuin van het Zeeuws museum aan het Abdijplein stond tot 1989 een equatoriale
poolstijlzonnewijzer, die nu binnengehaald is in afwachting van een grondige restauratie.
Een poolstijlzonnewijzer heeft een wijzerplaat die evenwijdig loopt aan de hemele
quator. De uurverdeling is om de 15 graden. De stijl loopt zoals bij alle zonnewijzers
evenwijdig aan de aardas.
Zo'n zonnewijzer is gemakkelijk zelf te maken met behulp van een stukje (golf)karton
van bijvoorbeeld 20 x 20 centimeter. Als de juiste uurcijfers bij de stralen geschreven
worden, dan werkt hij zelfs binnen in een vensterbank.
Het merkwaardige van dit type zonnewijzer is dat in de zomer, als de zon hoog aan de
hemel staat, de schaduw aan de bovenzijde afgelezen wordt. In de winter, als de zon laag
aan de hemel staat, wordt hij aan de onderzijde afgelezen. Daar moeten dus ook uurlijnen
getekend worden. In het voor- en najaar, als de zon zich in het equatoriale vlak beweegt,
kan hij enkele dagen niet afgelezen worden.
102
