ge en Mikwe) zoals die na het zware verval na de oorlog en de daarop volgende consoli
datie resteerden. De gegevens vormden het uitgangspunt voor nader onderzoek naar de
oorspronkelijke bebouwing en de mogelijkheden tot restauratie zoals die door de Stich
ting Synagoge Middelburg wordt nagestreefd.
De opmetingsgegevens konden in de loop van het onderzoek worden aangevuld met
waardevol fotomateriaal. De reeds genoemde foto van de synagoge, geeft een goed over
zicht van het interieur zoals dat heeft bestaan tot de verwoesting in de Tweede Wereldoor
log; zowel opstelling en uitvoering van de banken, de Biema en de vrouwengalerij als af
werking en aankleding van de ruimte zijn hiervan af te lezen. De waarde van deze foto is
des te groter omdat deze, voor zover bekend, de enige is die een beeld geeft van de niet-
verwoeste synagoge. Vrijwel alle overige foto's zijn gemaakt na de verwoesting en tonen
muur- en interieurfragmenten in diverse stadia van verval. Een vergelijking van de foto
afbeeldingen met de huidige restanten toont het verval en het verlies van waardevol his
torisch en cultureel materiaal op indringende wijze.
Anderzijds kunnen we ons gelukkig prijzen met de fotografische aandacht die de ruï
ne door de jaren heen heeft gekregen. De foto's maken het nu mogelijk een reconstructie
van de gebouwen op te stellen. Interessant was daarbij het fotomateriaal dat het vermoe
den van een bijzondere kapconstructie bevestigde. De kap bleek uitgevoerd te zijn als een
U-vormig omgezet schilddak, een bijzondere en ingewikkelde constructie voor een der
gelijk klein dak. De keuze daarvoor is vermoedelijk voortgekomen uit het streven om een
kruisvorm in de dakconstructie (zoals die ontstaat bij een tentdak) boven het midden van
de synagoge en daarmee boven de Biema, te vermijden.
Dit reconstructie-onderzoek vormde de volgende fase in de planvorming en diende
duidelijkheid te verschaffen over de vraag welke onderdelen historisch verantwoord kun
nen worden herbouwd en van welke onderdelen te weinig exacte gegevens beschikbaar
zijn om te kunnen worden gereconstrueerd. De lange planvormings-periode vam 1986 tot
de indiening van de plannen bij de gemeente in 1990, had als onmiskenbaar voordeel dat
in de loop van de tijd, uit soms onverwachte hoeken, waardevolle informatie beschikbaar
kwam die bij snelle planvorming niet in de plannen had kunnen worden verwerkt.
Met de huidige beschikbare informatie kan het exterieur van de synagoge en het Mik
we, dat wil zeggen het muurwerk, de kozijnen, ramen en de daken, historisch verant
woord worden aangevuld en gereconstrueerd in de vorm waarin de gebouwen tot aan de
verwoesting in de Tweede Wereldoorlog hebben bestaan. De herbouw van een bouw- en
cultuurhistorisch waardevol ensemble wordt hiermee mogelijk.
De reconstructie van het exterieur van beide gebouwen gaat uit van nog bestaand
muurwerk dat wordt aangevuld; bij reconstructie van grote delen van het interieur zou
echter van complete nieuwbouw sprake moeten zijn. omdat met name in de synagoge, af
gezien van zogenaamde bouwsporen (afdrukken in de muren, kolombasementen e.d.),
geen interieur-elementen bewaard zijn gebleven. Het Mikwe vormt hierop een uitzonde
ring omdat zich op de begane grond nog de complete inrichting met restanten van de
wandafwerking bevindt.
Met betrekking tot het terugbrengen van volledig verloren gegane delen van het inte
rieur moet worden afgevraagd, welke de meest essentiële onderdelen zijn voor het karak
ter en het functioneren van deze Asjkenazische synagoge en welke onderdelen op een zin
nige wijze verenigbaar zijn met toekomstig gebruik.
Essentiële elementen in het synagogaal gebruik waren de vrouwengalerij die een
17
