Kneipp
dat soort water een paar weken lang een kuur te doen. Zelfs het regelmatig drinken van
een glas van dit spul kon wonderen verrichten. Dat leidde ertoe dat in vele plaatsen in
Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en zelfs Belgie en Nederland op merendeels oud-vulka
nisch gebied royale in een Crystal Palace-achtige (1) stijl opgezette gebouwen versche
nen, die onder de algemene naam Kurhaus werden aangeduid. Ze beconcurreerden elkaar
met een overdaad aan luxe (wintertuinen met wuivende palmen, renbanen, casino's en
wat dies meer zij), hadden meestal een paar doktoren en masseurs in dienst en fungeerden
verder als katalysatoren voor de overspelige liefde, die onder het schijnbaaar rimpelloze
oppervlak van de post-Victoriaanse preutsheid hormonale overuren maakte. Talloze, nu
vergeten romans uit die periode geven een aardige kijk op wat niemand hoorde te weten,
maar iedereen wist. Menig kamermeisje verdiende een aardige cent bij door alleen maar
te kijken en haar mond te houden. Als Nicolaas Beets in zijn Camera misprijzend opmerkt
dat het meisje op de bank een Frans romannetje leest, doelt hij op deze lectuur. Europa
slikte in die dagen van de Russische grootvorsten en aartshertogen (na de oorlog populair
als taxichauffeurs in Parijs - er is nog gerechtigheid!), van Duitse prinsen (geliefde huwe
lijkskandidaten), Hongaarse czardasfürstinnen en in sombere Engelse kastelen wegkwij
nende gravinnen die wel eens wat anders wilden. Mooi hoefden ze niet te wezen, als ze
maar geld hadden. Koning Nikita van Montenegro kon er zijn dochters slijten.
Het is duidelijk dat dit een cultuur was voor de heel rijken, die het bloedbad van 14-
'18 en de daarop volgende sociale veranderingen niet zou overleven. Reis je nu door
Duitsland en Oostenrijk, dan kost het weinig moeite om de restanten van die cultuur terug
te vinden, soms in half vergane toestand, soms vertimmerd tot restaurants, hotels of multi
functionele flatgebouwen. Een enkele keer zijn ze nog in gebruik, want dat kuurgedoe
was niet helemaal kostbare nonsens. In sommige gevallen lijkt het werkelijk te helpen, in
andere doet autosuggestie ook een hoop, want je hebt er tenslotte flink voor betaald. En
de invloed op ons gedrag is ook niet te onderschatten. Een flesje Vichy of sinds enkele ja
ren weer een flesje Spa is nog steeds een aardige tafel-drank. Uit mijn jeugd herinner ik
me nog Victoria-water, dat, meen ik, afkomstig was van een bron in Haarlem. Een foto
van een vleesmassa, die afdaalde in een mineraalbad in zijn diocees en Vonhoff heette
vond ik een minder gelukkige reclame, maar wie weet. Het heeft er allemaal mee te ma
ken.
Wat de rijken doen komt in enigerlei manier toch ook terug bij het volk. Het bad was
ontdekt, al dan niet geladen met geneeskrachtige mineralen. Een ziekelijke priester in
Beieren, die bij de officiële medische wetenschap geen oplossing vond voor zijn kwalen,
begon zelf te experimenteren en ontdekte, dat hij meer baat vond bij zon, licht en water.
Daarmee was de Kneipp-kuur geboren en begonnen duizenden de ramen open te zetten,
in de zon te liggen bakken, met blote voeten door het natte gras te lopen, bij het opstaan
het lijf te bedruipen met ijskoud water en de dag te besluiten met een seance in een met
ijskoud water gevulde badkuip. Een soort Freikörperkultur dus, die in Duitsland, maar
ook ver daarbuiten enorm aansloeg.
Tegenwoordig klinkt dat priesterlijk verhaal niet meer zo revolutionair, maar tegen het
licht van de toenmalige hygiënische omstandigheden is het niet zo verwonderlijk, dat ve
len er baat bij vonden. De pastoor is er in ieder geval 76 jaar mee geworden. Was de me-
44
