Ten tijde van de vondst van de Middelburgse pot was (toen nog) mejuffrouw W.S.S. van
Benthem Jutting als biologe verbonden aan het Zoölogisch Museum te Amsterdam.
Aangezien zij in Middelburg veel contacten had, wist zij van die vondst aldaar af. Deze
vrouw heeft de Middelburgse pot aan een nader onderzoek onderworpen en vergeleken
met de Amsterdamse pot, waarna deze gegevens door haar zijn vastgelegd in wat in feite
het eerste wetenschappelijke artikel over dit onderwerp is'2'. Hierin komen vrijwel alle
aspecten aan bod die met spreeuw- of vogelpotten te maken hebben zoals: de vervaardi
ging en de afmetingen, het gebruik en de historie, potten op schilderijen, in de literatuur,
het bereiden en eten van klein gevogelte.
De contacten van mevrouw van der Feen-van Benthem Jutting met de eigenaar/keramist
Johan Kosten van de al meer dan een kwart eeuw bestaande Potterie S - de Spreeuwpot. in
Middelburg en Veere hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de kennis over dit
onderwerp. Kosten vervaardigt op professionele wijze replica van vogelpotten. Van de
meer dan 200 potten en fragmenten die er nu in binnen- en buitenland gelocaliseerd zijn,
worden er vrijwel continu 90 als replica tentoongesteld bij 'Potterie S' in Veere.
Momenteel wordt er in samenwerking met de heer Gerrit Groeneweg1' te Bergen op
Zoom gewerkt aan een totale inventarisatie van alle gevonden potten in de vorm van een
standaardbeschrijving, die tesamen met enkele verhalen over vindplaatsen, toepassingen
en beschrijvingen van schilderijen met spreeuwpotten als boek uitgegeven zal worden.
De functie van spreeuwpotten
Spreeuwen weten al zo'n zes eeuwen lang dat ze in vogelpotten kunnen nestelen. Of ze
daarmee een veilige woonplaats hadden, valt echter te betwijfelen. Het aanbrengen van
vogelpotten was geen uitvloeisel van een vroeg op gang gekomen manier van vogelbe
scherming. De aanbrengers deden dit puur om de eieren of jonge vliegvlugge vogels uit
het nest te kunnen roven als welkome aanvulling op het menu. Je moest er wel op tijd bij
zijn, zegt Jacob Cats, want:
Heeft iemand duy ven op het kot,
Of spreeuwen in een vogelpot.
Hij dient gewis met alle vlijt,
Te passen op den vluggen tijt.
Want soo hij 't wat te lange maeckt
Tot eens de rappe jeugd genaeckt.
Hij sal voorseker op het lest,
Niet vinden, als het leege nest..'4'
Door de nesten uit te halen werd schadelijk gevogelte bestreden. Als men zè niet opat, dan
werden er premies betaald voor ingeleverde vogels. Een iets vredelievender toepassing
was het milieuvriendelijk bestrijden van insecten door met behulp van de potten grote
groepen vogels bijeen te brengen. Het middel was soms erger dan de kwaal, omdat de
vogels op hun beurt weer veel schade aanrichtten aan de oogsten. Dan werden er weer ver
boden uitgevaardigd tegen het ophangen van 'musschepotte'. Tenslotte zullen ze ook wel
gebruikt zijn als nestkastjes, om te kunnen genieten van het aardige en drukke gedoe van
het nestelen, broeden, voeren en het uitvliegen van de jonge vogels.
61
