De boerderij in de Oranjepolder anno 1890; Laurens Ingelse leefde hier als hereboer. (F.P.
Polderdijk en A. Buijs Jz.. Geschiedenis van den Oranjepolder en van den voormaligen Nieuwen
Oranjepolder met omgeving in de gemeente Arnemuiden. Z.p. 1942).
bie z'n pööten pakke en d'r een stel mee omverre slae of dood.' Wist Laurens dan niet
dat zelfs hun eigen rentmeester, Jan Willem Marinissen, aan de kant van de heren
stond? En ja, daar komt het over zijn lippen als ze eenmaal op de boerderij zijn aange
komen: 'As die omwille van óns gekomme bin, en d'r wiere zesse van ons vastgezet,
dan zou ik er êên van weze.' En tien minuten later: 'As ze d'r mè drie van 't eiland
zoude vastzette, dan nog zou ik er êên van weze!'
Die nacht kan Neeltje Sanderse de slaap niet vatten, maar naast haar op het kussen
slaapt Laurens Ingelse. Hij is anders dan zij, dat weet ze goed genoeg, maar wat is
beter: met principes van vrijheid en godsdienstvrijheid ten onder gaan, of zwijgen en
stilletjes bukken onder de wereldse machten en voor de voortgang van het leven zor
gen? Opkomen voor recht met lijfsgevaar of rechteloos overleven? Neeltje neigt naar
hel laatste, naar de levenshouding waartoe elke plattelandsbevolking in de eeuwen vóór
de twintigste eeuw neigde. De levenshouding die het veiligste was omdat macht en
recht zo ongelijkmatig verdeeld waren als nu nog moeilijk voor te stellen is. Zei
Laurens niet altijd dat hij zo'n verstandige vrouw had? Dat je juist door te bukken de
meeste kans had te overleven werd als het ware instinctief doorgegeven van generatie
op generatie - als er maar kinders waren die het leven verder droegen. Het is de menta
liteit die zeven generaties later door Chris van Schagen de 'Geerse's mentaliteit'
genoemd zou worden. Typisch Walchers, onderdanig, buigzaam, maar taai - want Van
Schagen kende onder zijn tijdgenoten rond 1950 nog 'Geerse's' genoeg. Vooral natuur
lijk onder de bevolking van kleine boertjes, arbeiders en middenstanders. De grote boe
ren, zoals Laurens Ingelse er één was, dat moet altijd al een ander verhaal geweest zijn.
Je ziet het verschil die nacht van de vijfde op de zesde november 1778 op dat kussen.
Laurens slaapt, Neeltje ligt wakker.
100
