Unvollendete
Dit alles is in Middelburg sfeerbepalend maar er valt meer te noemen. Behalve op de al
vaak gememoreerde rechte lijst en op een relatieve eenvoud van de doorsnee facade valt te
wijzen op de kleur. Bij de baksteen doen zich subtiele kleurverschillen voor, variërend
van appelbloesem tot paars. In contrast daarmee zien we gevelbepleistering en -beschilde
ring in een reeks van tinten wit en roomkleurig. De twee hoofdgenres, baksteen en blank
pleisterwerk - de laatste vooral eind 18de en eerste helft 19de eeuw in zwang gekomen -
wisselen elkaar af in een typisch Middelburgse mélange. Het effect is totaal anders dan
bijvoorbeeld het bontgekleurde stadsbeeld in Midden-Europa, maar ook wezenlijk afwij
kend van Brugge of van de Hollandse steden.
Voorts wijst Schoenmakers terecht op de kromming in de straat als sfeerbepalend element
in het Middelburgse stadsbeeld. Het is natuurlijk niet zo dat Middelburg geen rechte stra
ten kent. Juist van dat soort zijn er ook verloren gegaan die we node missen, zoals de Burg
(over de bult heen) en de Kerkstraat (afdalend van de bult naar de Lange Delft). Een feit is
echter, dat de vele gebogen straten en kaaiwanden in hoge mate bijdragen aan het speci
fieke karakter van het stadsbeeld. Als zodanig, maar ook vanwege het feit dat door de
kromming de gevels veel duidelijker te kijk staan. Een gevolg is ook beslotenheid, omdat
de gekromde straatwand werkt als een coulisse die het gezicht afsluit. Overigens behoren
mijns inziens net zo goed tot het typisch Middelburgse beeld de wijde ruimtes van de
havenbuurt, waar de gevelwand aan de overkant zich frontaal presenteert.
De optelsom van dit soort kenmerken maakt naar mijn idee de Middelburgse sfeer uit. Of
de gemiddelde toerist dit ook zo ziet weet ik niet. Als hij geen verschil ziet tussen de hui
zen van vóór de brand en die van de wederopbouw ben ik geneigd dit als een compliment
op te vatten voor Verhagen en de door hem geaccepteerde architecten. Daarbij valt dan
wel in rekening te brengen de beperkte kennis die de gemiddelde toerist heeft van archi
tectuur en de betrekkelijk oppervlakkige belangstelling voor de bouwkunst die hij op zijn
weg tegenkomt. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat waar er weinig onderschei
dingsvermogen is, er ook weinig nieuwsgierigheid en leergierigheid zijn geweest. We
moeten die toeristen daar overigens niet minder om achten. Het is zo betrekkelijk wat de
een voor heeft, of voor meent te hebben, op de ander. De een merkt niet op dat de Lange
Delft van recente datum is, een ander, die er zich op beroemen kan dat wel te weten, ziet
het stadhuis aan voor authentiek middeleeuws - in plaats van te beseffen dat hij te maken
heeft met wat we zouden kunnen noemen een maquette één op één van het gebouw dat
omstreeks 1500 op die plek tot stand kwam.
Voor kenners en fijnproevers hangt sfeer in een oude stad samen met afwisseling en
eigensoortigheid die niet gemaakt kunnen worden, die alleen maar kunnen ontstaan in een
groeiproces van honderden jaren, laag op laag. Als die sfeer wordt aangetast of vernietigd,
geldt: weg is weg. Daar, waar hij bestaat kan hij wel met zorg in stand gehouden worden.
De wederopbouwstraten dragen inmiddels ook bij tot de sfeer in Middelburg. De weder
opbouw is een 'laag', een episode in de geschiedenis van het stadsgezicht en zelfs een
belangrijke.
Er is mijns inziens alle reden voor om zorgvuldig om te springen met het resultaat van de
wederopbouw, een geslaagde en typisch Middelburgse variant van het herstel van de oor-
33
