Hijsen in Middelburg, een verhaal over oude stadskranen
reis) bedoeld was. Zo kwam de Pijpstraat aan haar naam. Er is enig voor
stellingsvermogen voor nodig om een goede indruk te krijgen van publie
ke terechtstellingen. Het woord 'leedvermaak' krijgt hier een duidelijke
betekenis.
Welke kranen er in Middelburg stonden
Middelburg is sedert eeuwen een havenstad, vóór de negentiende eeuw
zelfs een heel belangrijke. In een dergelijke stad kan men werktuigen ver
wachten die met hijsen te maken hebben, dus kranen. In 1365-1366 wordt
reeds een kraan genoemd die in gebruik was bij de haven. In 1438 werd
een nieuwe kraan in gebruik genomen, gemaakt van 'Wesels' hout (eike
hout).
Tengevolge van het dichtslibben van de Arne, de oudste toegang tot de
Middelburgse haven, ontstonden grote problemen voor de scheepvaart.
Zelfs voor kleine schepen was de toegang tot de stadshaven vrijwel onmo
gelijk geworden. Keizer Karei V gaf in 1531 toestemming tot het graven
van een ander havenkanaal (van Nieuwland naar Middelburg). Het tracé
hiervan is in het landschap nog goed te zien. In 1535 voer een Bretons
schip met wijn als eerste langs deze vaarweg de Middelburgse haven bin
nen.
Ook de stadshaven werd vergroot. Langs een bestaande waterloop, die uit
gediept werd, kwamen de kaaien tot stand, die aangelegd werden op de
dijk van de havenuitbreiding. Met een feestelijke maaltijd werd in 1541
deze uitbreiding gevierd. Het spui met de watermolen kwamen in 1548 tot
stand. Het zogenaamde Doksas (achter de Kinderdijk), de latere V.O.C.
werf, werd in 1592 aanbesteed. Het was voordien de houwer (molenwater)
voor het spui en de watermolen bij de stadsschuur.
In de 'Nieuwe Cronyk van Zeeland' van M. Smallegange, gedrukt in 1696,
is een kaart aanwezig getiteld 'Middelburg in den Jaere 1400'. Op deze
sterk gefantaseerde en dus onbetrouwbare kaart is een kraan met een tree
rad afgebeeld tussen de St. Janstraat en de Herenstraat, alsmede een kraan
aan de noordzijde van de Dam. Op de Goliathkaart uit dezelfde Kroniek
staat een wipkraantje afgebeeld tussen de Segeersstraat en de Nieuwstraat.
Deze wipkranen hadden geen fiscale functie en werden niet door de kraan
kinderen bediend.
De eerder genoemde Goliathkaart vertoont ook een afbeelding van een
grote kraan met aan weerszijden een treerad bij de Molstraat, voor het
Accijns- of Provoosthuis op de noordzijde van de Dam. De kraan staat
naar voren aan het water. Juist er voorbij, waar nu het standbeeld van
Koningin Emma staat, was de zwaaikom, waar niet al te grote schepen
gekeerd konden worden. Vlak naast de plaats van de kraan is op prenten en
110
