Hijsen in Middelburg, een verhaal over oude stadskranen Hoe de kraan van Jan de Munck werkte De as (E) die door het treerad heen liep had gedeeltelijk een grote doorsne de en gedeeltelijk een kleine doorsnede. Voor de kleine vrachtjes werd de reep of hijstouw (D) over de dikke as gelegd en rechtstreeks naar de katrol (C) gevoerd. In het treerad (A) was in dat geval één kraankind voldoende om het treerad aan het draaien te bren gen, maar het hing van het gewicht van de vracht af, of meerdere kraankin deren werden ingezet. De trommel en bovenas werden dan niet gebruikt. Bij zwaardere vrachten werd de reep over het dunnere deel van de as gelegd, waardoor een grotere vertraging werd bereikt en er liepen meer kraankinderen in het treerad. Voor het heel zware werk werd de trommel op de bovenas gebruikt. Hier kwamen twee repen aan te pas. De ene reep werd voor de helft op de trom- h mei (B) gebonden en op de dikke of dunne onderas (E) vastgemaakt. De andere reep werd naast de trommel op de bovenas (F) vastgemaakt. Al naar behoefte moesten meer kraankinderen in het treerad lopen en werd de reep op de trommel afgewikkeld en de reep naast de trommel opgewik- keld. Zo ontstond een grote vertraging en daardoor een zeer groot hefver mogen. Het betekende echter wel dat het treerad een veel groter aantal omwentelingen moest maken. Het aantal kraankinderen in het treerad, maximaal twaalf, bepaalde het hefvermogen. Om de vracht te laten zakken moest het treerad in omgekeerde richting draaien. De kraankinderen konden tijdens het draaien niet uitstappen, want dan sloeg de kraan door het gewicht van de hijs op hol. Dr. J.C. de Man schrijft hierover: "Wat heb ik als jongen meermalen geke ken naar de oude mannetjes die men kraankinderen noemde, en die als kern (karn) honden die kraan in beweging brachten. Die het beproefde mee te doen lag spoedig op zijn neus." A treerad B trommel C katrol D reep of hijstouw E dikke en dunne as F bovenste as met trommel technische tekening: J. Snoey jr. 129

Tijdschriftenbank Zeeland

Walacria | 1995 | | pagina 131