Waarde en veel geliefde suster
halen na een lange tijd van verbroken communicatie. Hij wilde de nieuwe,
bedreigende werkelijkheid in de koloniën het hoofd bieden vanuit de socia
le en religieuze zekerheid van zijn afkomst. De brieven worden bepaald
door het karakter en de (religieuze) interesses van Enoch de Rapper, maar
sommige patronen en onderwerpen in zijn brieven passen in een breder
sociaal-cultureel verband.
Genre
Het schrijven van brieven is al eeuwenlang beoefend als literair genre, als
wetenschappelijk medium, of als poëtische uitingsvorm. De leerlingen van
de antieke retoricascholen oefenden zich in het schrijven van fictieve brie
ven van beroemde persoonlijkheden, zodat diverse 'valse' brieven van
beroemdheden in omloop zijn. In de Renaissance kwam de briefliteratuur
in West-Europa pas goed tot bloei. Beroemd zijn de brieven van Erasmus,
Lipsius, Vossius en Hugo de Groot, om ons tot onze eigen contreien te
beperken. Niet wetenschappelijk en daarom dichter bij ons onderwerp
waren de brieven van Maria van Reigersberg, de echtgenote van Hugo de
Groot, die poogde haar zonen in den vreemde op het rechte pad te houden.
Het dobbelen, het onverzorgd rondlopen en de grote sterfte onder de paar
den van zoon Dirk, baarden haar veel zorgen. Zij verzuchtte: 'Mij dunckt,
dat de ouders qualijc meer wijs ghenoegh zijn haer kinderen op te voeden.'
En verder: 'Wat hebben de ouders all quellinge, daer zij geen zouden heb
ben als de kinderen waren ghelijc men se zoude wenschen."
Deze niet-wetenschappelijke brieven werden in de volkstaal geschreven. In
het literaire genre bleef nog lang het Latijn dominant. Voor het eerst in Italië
en daarna in andere landen kwam de volkstaal ook in gebruik voor literaire
en wetenschappelijke briefwisselingen, al was de eigen taal nog geen
gemakkelijk instrument voor de elegantie van het genre. In Engeland ver
wierf de volkstaal al snel enige natuurlijke soepelheid en dit werd in de
Romantiek gesublimeerd door het literaire genre van de roman in brief
vorm.4 Ook in Frankrijk en in de Romantiek in Duitsland bereikte het
schrijven van brieven zowel literair als wetenschappelijk een hoogtepunt
met onder andere Blaise Pascal, Madame de Sévigné en Montesquieu met
zijn Lettres persanes\ Goethe, Lessing en vele anderen6. Uiteraard kwam
ook in de Nederlanden dit genre tot volle bloei. Beroemd is de Muiderkring
waarin P.C. Hooft7 schitterde en Anna Maria van Schuurman haar talenten
etaleerde; ook de brieven van Anna Roemers en Maria Tesseischade ver
wierven faam door hun elegantie en gracieuze wendingen.
Niet alleen in de brieven over ambtelijke bezigheden, over wetenschap en
kunst, maar ook in de persoonlijke brieven, de vriendenberichten en de
mededelingen over huiselijke aangelegenheden, poogde men een schitte
ring van het woord te leggen, een epistolaire schoonheid na te jagen, het
109
