Waarde en veel geliefde suster
overvloed aan religieuze bespiegelingen voor. In zekere zin was dat een
mode in calvinistische kringen; het getuigde van een goede (religieuze)
opvoeding en ontwikkeling. Bij vermogende lieden die hele zomers op hun
buiten verkeerden, werd aangenomen dat zij ook niets beleefden en dat
vooral de vrouwen zich uit verveling aan dit thema overgaven. Bij Enoch de
Rapper kan men van dat laatste niet spreken. Hij had beslist geen saai leven,
hij was druk, leefde in onrustige tijden waarvan zijn familie heel weinig
wist, dus op informatief vlak had hij geen gebrek aan stof. Anderzijds heeft
de Statenvertaling het vermogen van de gewone mensen zich in emotionele
zin uit te drukken geweldig versterkt. Men citeerde bekende passages uit de
Statenvertaling, waarop met een passende citaat werd geantwoord. Liefde
en haat, hoop en wanhoop, geloof, vertrouwen en twijfel waren emoties die
men in ruime mate in de Bijbel terugvond. Bovendien begreep men behalve
het citaat ook meteen de (bijbelse) context, waardoor er een extra dimensie
aan de uiting gegeven werd. Dit element is bij Enoch de Rapper van groot
belang. Zijn verlangen werd in een ruimer verband geplaatst, zijn emoties
deelde hij met bekende bijbelse personnages.
Besluit
Voor Enoch de Rapper was de mededeling per brief van de feitelijke
omstandigheden niet het belangrijkste in zijn contact met familieleden.
Zijn behoefte aan geestelijke verbondenheid ontsteeg de realiteit van alle
dag. Hij zou verdrinken in de zorgen wanneer hij niet een hoger heil zocht
dan alleen het financiële gewin van de riskante plantage. Daar was hij
natuurlijk wel voor gekomen, maar eenmaal in het verre Essequibo leerde
hij de waarde van de religieuze gemeenschap, zijn ware identiteit, meer en
meer waarderen. Hij zocht niet langer alleen zijn schat op aarde, maar wilde
'gelaaff worde uijt de fonteijn des heijls59, daar de ziel zig verlustig met de
vettigheid van dien40, ick wensch deheere zegene uw uijt Zion41, alle de
daagen uwes levens en het eijnde mag zijn uwe troost in angst en
benauwheid in leven en dood. het eewig leven, amen.' Door brieven te
schrijven, door zijn rusttijd te benutten voor reflectie, kon hij zijn spirituele
evenwicht hervinden. Hierdoor kwam hij toe aan het nadenken over zijn
bestaan en over wat daarin werkelijk van belang was. Hij hervond zijn gees
telijke rust en kon - gesterkt door het gevoel van gemeenschap met gelijk
gezinden die zijn 'tale Kanaans' verstonden - de uitdaging van het leven in
het verre, bedreigende, harde land aan.
Literatuur
P. Blom, Inventaris van het archief van Adriaan Anthony Brown (1732-1785). Veere
1990.
123
