Natuur in de polder
6
Dijken in Zeeland
droog /voedselorm
Duinen, dijken, zilte graslanden,
kreekoevers, schorren en platen. Dat
zijn kort samengevat de ekologische
meest waardevolle droge gebieden
van Zeeland-
In januari werden op een studiedag in
Middelburg uit deze serie gebieden de
binnendijken naar voren gehaald. De
bijeenkomst was georganiseerd door het
Zeeuwse Consulentschap Natuur, Mi-
heu en Faunabeheer (NMF) en de
Zeeuwse Milieufederatie (ZMF). Het
ging vooral om de vegetatie en hoe deze,
uit oogpunt van natuurbehoud, zo goed
mogelijk beheerd moet worden. In heel
Zeeland zijn dijken sterk landschap be
palend. Vooral het dichte dijkennet in de
Zak van Zuid-Beveland is landelijk be
kend. Ook in andere Zeeuwse regio's
komen wat betreft natuurwaarden nog
fraaie dijken voor, terwijl landschappe
lijk en historisch gezien elke dijk op zich
van waarde is. De laatste jaren zijn flink
wat dijken in bezit van natuurbeherende
instanties gekomen. Het is echter niet
zo, dat daarmee alles voor elkaar is. Aan
leiding om eens een studiedag te orga
niseren.
Bloeiende dijken vormen in het vlakke
polderland een zeer fraai gezicht: zomer
in Zeeland bij uitstek. Het estetisch, re-
Schematische voorstelling van een dijk en de variatie in milieuomstandigheden
die hierop aanwezig kan zijn. Tevens is aangegeven welke planten
gemeenschappen op diverse plaatsen kunnen voorkomen.
De flauwe helling is de voormalige zeezijde.
kreatief en artistiek belang is reeds in
verscheidene publikaties over het
Zeeuws landschap beschreven. Ekolo-
gisch gezien is naast de rijkdom aan
plante- en diersoorten de brugfunktie
van dijken van belang. Natuurgebieden
liggen tegenwoordig als geïsoleerde
eilandjes binnen in kuituur gebrachte
vlakten. Dat isolement houdt risiko's in
wat betreft het plaatselijk uitsterven van
plante- en diersoorten, dus verminde
ring van natuurwaarden. Herbevolking
door soorten en uitwisseling van soorten
onderling is erg belangrijk voor het op
peil blijven van de waarde van de natuur.
Dijken verbinden als „groene linten in
het landschap" de natuurlijke elemen
ten. Hierlangs kunnen plante- en dier
soorten, vlug of langzaam, van het ene in
het andere gebied komen. In planolo-
Dijk langs Dijkwater (Schouwen-Duiveland). Een verruigende dijk met
veel opslag van meidoorn en braam; nu nog vrij soortenrijk
gisch jargon wordt dan ook hoogdra
vend gesproken over: het belang van
dijken voor de ekologische infrastruk-,
tuur van een bepaald gebied.
Wat maakt de natuur van dijken nu zo,
bijzonder? Het grote verschil tussen eenj
stuk dijk en een vlak gelegen grasland is
de helling. Deze op het eerste gezicht
„open deur" betekent een wereld van
verschil in milieu-omstandigheden. Op
een dijk kunnen op korte afstand allerlei
overgangen -gradiënten- van voor de
plantengroei belangrijke faktoren aan
wezig zijn. Zo is het op de kruin bij
voorbeeld droog en vaak voedselarm,
terwijl het naar de dijkvoet toe, alsmaar
vochtiger en voedselrijker wordt. Mi
lieuverschillen tussen dijken kunnen
verder worden veroorzaakt door vt
schillen in bodemsamenstelling, ligging,
t.o.v. de zon, hellingshoek en beheer.
Een en ander is samengevat in de figuur.
Het feit dat op dijken een veelheid aan
milieufaktoren voorkomt heeft tot ge
volg dat de rijkdom aan plantesoorten
hierbijzonder hoog kan zijn; iedere soort
voelt zich in een bepaald gedeelte van
een gradiënt op zijn best, heeft daar zijr.
optimum. De omstandigheden op dij
ken zijn zo apart dat een reeks van zeldza
me soorten in Zeeland alleen maar, of
voornamelijk, op dijken voorkomt. Dit
verhaal geldt echter alleen voor de niet
intensief in gebruik zijnde dijken. Bij
overdadig kunstmestgebruik, dus een
grote voedselrijkdom verschilt de gras
mat op dergelijke dijken nauwelijk van
een produktie-weiland. Die grasmat
Gert-Jan Buth is bioloog en is tijde
lijk medewerker bij de dienst Na-
tuur-, Milieu- en Faunabeheer op
het Landbouwcentrum inGoes.
Gert-Jan is ook lid van het bestuur
van de Zeeuwse Milieufederatie.
moeras -
gemeen
schap
graslandgemeenschappen
(gehooid
zoom-
gemeen-
schap
graslandgemeen -
schappen
begraasd
moeras-
gemeen
schap
mantel -
gemeenschap
