f' ÏL
Hans Bannink
Alleen doden tellen
In het dagelijks leven hebben we
voortdurend allerlei risico's te
aanvaarden. Van het verkeer, ongevallen
in de industrie, kankerverwekkende
stoffen in ons milieu, om er maar een paar
te noemen. Risico's vormen een
maatschappelijk probleem, ze raken ieder
persoonlijk en zijn dus niet alleen een zaak
van de overheid of het bedrijfsleven.
Wat niet meetelt
Hoezo - 0
veilig genoeg
e regering heeft via het Indicatief
Meerjaren Programma (IMP) Milieu
beheer 1986-1990 een benadering ge
geven van het vraagstuk„Wat is vei
lig genoeg Uitgangspunt is dat de
kwaliteit van het milieu zodanig moet
zijn dat risico's voor mens en milieu
verwaarloosbaar klein zijn. Zo'n hoog
kwaliteitsniveau wordt als streefwaar
de gekenmerkt. Daarnaast worden
niveaus van de hoogst toelaatbare
blootstelling geformuleerd. In het
tussenliggende „grijze gebied" vindt
de afweging plaats tussen milieu en
ekonomie. In het IMP werd begonnen
met het bepalen van sommige risico's
voor de mens, daarbij verstaat men
onder risicode kans op het optreden
van ongevallen in relatie tot de om
vang van de gevolgen. De kombinatie
van kans en gevolg wordt in dit IMP als
een wezenlijke benadering gezien.
Bij de externe veiligheid, dus de veilig
heid buiten de arbeidssituatie, wordt
alleen gekeken naar acute sterfte van
mensen. Het verwerken van ecolo
gische effekten en lange-termijn ef-
fekten op mensen moet nog steeds
gebeuren. Een duidelijk teken in
welke mate de externe veiligheid al
vele jaren achterloopt op financieel-
ekonomische waarden. Risico's voor
de menselijke veiligheid worden op
twee manieren uitgedrukt
- Het individuele risicodat is de kans
die een willekeurig lid van een groep
mensen, die in een riskante situatie
verkeert (bijv. blootstelling aan een
bepaalde stof), loopt op een onher
stelbaar ongewenst effekt.
-Het groeps-risico betreft de groep
mensen in een riskante situatie (bijv.
wonen langs LPG-aanvoerroute).
Volgens het IMP is het toelaatbaar
dat iemand eens in de miljoen jaar het
risico loopt te overlijden aan de gevol
gen van een ongeluk met een stof of
van een aktiviteit (10-s). Voor het
groepsrisico geldt dat eenmaal in de
honderdduizend jaar één ongeluk met
10 doden (niet-werknemers) toelaat
baar wordt gevonden (10-s). Zijn de
gevolgen groter dan moet de kans
erop veel kleiner wordenzo moet de
kans op een ongeluk met 100 doden
worden teruggebracht tot eens in de
10 miljoen jaar. In het oog springt dat
de overheid vooral cijfermatig te werk
is gegaan.
In een dergelijke risico-beschouwing
blijven enkele belangrijke zaken bui
ten beschouwing. Zo wordt niet mee
gewogen
- of het maatschappelijk nut van een
bepaalde aktiviteit voor de gemeen
schap werd vastgesteld
- dat de individuele mens vaststaande
rechten heeft om gevrijwaard te blij
ven van door anderen veroorzaakte
schade
- dat toekomstige generaties recht
hebben op bescherming tegen het
laten doorstromen van risico's
-dat het leven met risico's nadelige
psychologische gevolgen heeft (bijv.
wonen of gifbelt).
Wanneer worden risico's door de
mensenals aanvaardbaarbeschouwd
Uit onderzoek in Nederland en Ame
rika naar de risico's verbonden aan het
gebruik van LPG is gebleken dat
naarmate een riskante aktiviteit meer
ekonomische voordelen oplevert
voor bepaalde groepen, de risico's
ervan door veel mensen als meer aan
vaardbaar worden beoordeeld. Bo
vendien worden de risico's van een ak
tiviteit die voordelen oplevert als min
der ernstig ervaren. Aan dit soort op
portunisme is nu een grens gesteld.
Dat werd ook hoog tijd want uit prog
noses van het Centraal Plan Bureau
blijkt dat in 25 jaar tijd de produktie
van milieugevaarlijke stoffen (chloor,
ammoniak, acrylonitril) groeit tot
150% t.o.v. 1985-
We hebben voortdurend allerlei risico's te aanvaarden.
1
I
V
»n~' yVv
De overheid heeft eindelijk oog
voor het externe veiligheidsbeleid,
doch baseert dit alleen op het overlij-
densrisico van de bevolking. Daardoor
valt direkt op dat ongevallen (bijv. in
de petro-chemische industrie) ook
een veelvoud aan gewonden kunnen
veroorzaken met nog eens aanzien
lijke schade aan milieu en goederen.
Het ministerie van VROM heeft
weliswaar aandacht voor deze achter
blijvende aspekten, maar gevreesd
moet worden dat het een hele tijd zal
duren dat risico's van milieugevaar
lijke stoffen in hun volle omvang op
een rijtje zijn gezet. De kansen dat
rampzalige feiten zélf uitwijzen waar
verzuimd werd om in te grijpen moe
ten hier heel wat hoger worden ge
schat dan voor de menselijke veilig
heid toelaatbaar is.