Slaapplaatsen
voor vogels
E
HenkCastelijns
Wie kent ze niet, de grote groepen spreeuwen
die zich 's avonds verzamelen om de nacht
door te brengen in bijvoorbeeld hoge bomen in
een stad. Geregeld verschijnen er foto's van in
de krant. En steevast wordt er dan melding
gemaakt van ongemak: auto's en stoepen wor
den bevuild. Weinigen realiseren zich echter
dat men hier te doen heeft met één van de
boeiendste aspekten van de vogelwereld,
namelijk een gezamenlijke slaapplaats.
m
Roofvogels
en slaapplaats van vogels is een
plek waar vogels uit een bepaald
gebied naar toe vliegen om er samen
de nacht door te brengen. Er zijn heel
wat vogelsoorten die buiten het broed-
seizoen hiervan gebruik maken: meeu
wen, merels, winterkoningen, kieken
dieven. ransuilen, duiven, eenden,
vinkachtigen en spreeuwen.
Samen de nacht of, in het geval
van uilen de dag, doorbrengen heeft
voordelen: er kan overdracht van
informatie plaats vinden over bijvoor
beeld goede voedselgebieden, het
eeeft bescherming tegen roofdieren
bevuild verenkleed levert problemen
op bij hevige regenval, omdat het dan
kan gaan lekken. Pas als de omstan
digheden echt slecht worden, verruilen
de dominante vogels hun plaats voor
een beschutte.
Omdat vogels evenmin als mensen
in hun slaap gestoord wensen te wor
den. selekteren ze hun slaapplaats met
zorg. Ransuilen slapen het liefst in
dichte dennen- of sparrenbosjes waar
ze overdag niet gezien kunnen wor
den. Kiekendieven slapen op de grond
in hoge vegetatie waar bij voorkeur
een laagje water onderstaat. Vermoed
wordt dat ze door de aanwezigheid
Ook patrijzen zoeken eikaars warmte en bescherming
- »v,4
r' S v-i
j£rvrv>-
(vele zien meer dan één) en het socia
le kontakt kan onderhouden worden.
Bij sommige soorten, zoals de zwarte
kraai, vindt er op de slaapplaats paar
vorming plaats. Voor sommige kleine
vogelsoorten geldt als extra voordeel,
dat als ze 's nachts dicht bij elkaar
kruipen, ze meer kans maken de nach
telijke koude te overleven dan wan
neer ze de nacht alleen doorbrengen.
Bij winterkoningen die normaal soli
tair slapen, werd vastgesteld dat als er
een strenge koudeperiode aanbreekt ze
geen kans op overleven hebben als ze
niet binnen korte tijd een gemeen
schappelijk slaapplaats gevonden heb
ben. Overigens slapen niet alle vogels
die gebruik maken van zo'n plek dicht
op elkaar. Over het algemeen vertonen
alleen kleine vogels dit gedrag, maar
ook patrijzen zoeken eikaars warmte
en bescherming. Grote vogels zoals
bijvoorbeeld sperwers, kiekendieven
en duiven brengen de nacht op enige
afstand van elkaar door.
Het gezamenlijk slapen heeft niet
alleen voordelen. Zwermen spreeuwen
of duiven op zoek naar een plaats om
de nacht door te brengen, trekken
roofvogels aan. Ook kunnen de vogels
die onderaan in de boom zitten
bevuild worden door de vogels boven
hen. Bij roeken werd vastgesteld dat
de vogels die boven in de bomen slie
pen dominant waren. Boven in de
bomen zijn ze weliswaar meer aan
wind en regen blootgesteld, maar hun
verenkleed wordt niet bevuild door
uitwerpselen van soortgenoten. Een
van water eventuele roofdieren eerder
kunnen horen aankomen. Watervogels
zoals eenden en meeuwen zoeken hun
rust midden op het open water en zijn
daar voor roofdieren haast onbereik
baar. Hetzelfde geldt voor huiszwalu
wen die richels aan hoge gebouwen
opzoeken. Steltlopers zoals grutto's,
kemphanen en wulpen slapen op kale
open terreinen aan de oevers van kre
ken of zeearmen. Daar hebben ze een
goed uitzicht over de omgeving en
kunnen ze roofdieren goed zien aan
komen. Wat opvalt is dat veel soorten
een geschikte plek kiezen in een bio
toop dat ze kennen. Het vertoont vaak
overeenkomst met het broed- en of
foerageergebied. Enkele uitzonderin
gen hierop zijn bijvoorbeeld kwik
staarten, oever- en boerenzwaluwen.
Zij slapen in rietvelden.