Slakken
K
Hans Bannink
Slakken en vliegas zijn reststoffen die vrijko
men bij verbrandingsprocessen.
Zowel bij de verbranding van kolen in kolenge-
stookte elektriciteitscentrales als bij het ver
werken van ertsen (zoals fosfaaterts en ijzer
erts), ontstaan slakken en vliegas als afval-
produkt. Beide aktiviteiten vinden in Zeeland
plaats bij resp. de PZEM en Hoechst in het
Sloegebied. Misschien komt er in de toekomst
nog een derde bron bij, een afvalverbrandings
installatie voor huishoudelijk afval. Waar moe
ten we met de steeds maar groeiende berg
vliegas en slakken naartoe?
De landelijke overheid streeft naar meer herge
bruik, maar hoe staat het met de kwaliteit
van deze afvalprodukten.
Fosfaaterts
Hergebruik kolenreststoffen
Onverbrandbare afvalprodukten
kolen bestaan voor 7 - 15% uit
onbrandbaar materiaal, dat na stoken
vrijkomt als vliegas en bodemas (slak
ken). Vliegas bevat naar verhouding
de meeste milieugevaarlijke stoffen,
maar ook in de slakken hopen de niet
verbrandbare stoffen op. Het gaat
vooral om zware metalen en radioak-
tieve stoffen.
Dat het voor heel Nederland niet
om kleine hoeveelheden gaat is te zien
in de tabel.
De kolencentrale Borssele (vermogen
600 MW) verstookt per jaar 840.000
ton kolen. Daaruit ontstaat per jaar
13.000 ton slakken en 110.000 ton
vliegas.
1985
2000
kolenstook in centrales
6 miljoen ton
17 miljoen ton
hoeveelheden afvalprodukt:
slakken
110.000 ton
550.000 ton
vliegas
570.000 ton
1.850.000 ton
Met het sinteren van fosfaaterts in
drie ovens ontstaan bij Hoechst ca.
600.000 ton fosfaatslakken per jaar. In
het recente verleden werden die voor
al aangewend bij de Deltawerken en
de wegenaanleg in ZW-Nederland.
Slakken worden ook gebruikt voor de
fabrikage van steenwol. Fosfaaterts
bezit een natuurlijke koncentratie
radioaktiviteit. Dit is te lezen uit de
tabel.
Fosfaatslakken zorgen voor een
duidelijke toename van de straling, er
moet dus zorgvuldig mee worden
omgegaan: niet toepassen voor de
aanleg van paden naar kinderspeel
plaatsen of als oeverbescherming van
drinkwaterbassins. Bij gebruik als
wegverharding moet er een bitumen
afdeklaag op worden aangebracht.
Vliegas en slakken kunnen "los"
gestort worden bij wegenaanleg of
"gebonden" worden toegepast in
kunstgrind, baksteen of betonelemen
ten. In ons land wordt nog geen
gebruik gemaakt van technieken om
de ernstig vervuilende bestanddelen
uit vliegas en slakken te halen. Het
zelfde geldt ook voor de daarin nog
aanwezige nuttige en bruikbare stof
fen. De terugwinning van o.a. metalen
uit kolenreststoffen is technisch moge
lijk met het "Calsinterproces".
Het "los" storten van vliegas en slak
ken is een slechte keuze. Aan het
"binden" is het nadeel verbonden dat
in het ontstane produkt te hoge kon-
centraties milieugevaarlijke stoffen
kunnen voorkomen, die door uitspoe
ling of door verwering of slijtage in
het milieu komen. In vliegasproduk-
ten zitten bijvoorbeeld radioaktieve
stoffen als uranium en thorium. Bij de
verwerking in de woningbouw ver
hoogt dit de stralingsbelasting met
20-50 m.rem per jaar.
Volgens de onlangs verschenen
notitie "preventie en hergebruik van
Stralingsbelasting uit fosfaatslakken, gemeten in 1980:
- boven het opslagdepot 400 m.rem/jaar;
-boven wegverharding met laag
van 50 cm slakken 200
- boven wegverharding met een laag
van 15 cm aan afvalbeton daar bovenop 80
Ter vergelijking, de natuurlijke achtergrondstraling in Zeeland (Neder land):
-uit de kosmos 45 m.rem/jaar
-uit de aarde 35
afvalstoffen" van het Ministerie van
VROM moet in het jaar 2000 alle
vliegas uit kolencentrales zijn weg
vinden als nuttige toepassing in de
bouw. In 1986 werd al 95% van het
vliegas hergebruikt. De Zeeuwse
Milieufederatie vindt dat hergebruik
van vliegas en slakken zoveel moge
lijk moeten worden toegepast, maar
dat de produkten dan wel via extraktie
of herwinningstechnieken gezuiverd
moeten zijn van de schadelijke zware
metalen en radio-aktieve stoffen.
Uiteraard wordt de samenstelling van
slakken en vliegas ook beter als er
schonere kolen worden verstookt.
Het Nationaal Milieubeleidsplan
(NMP) gaat ervan uit dat de toekom
stige afvalverwijdering (van alle soor
ten afval bphalve mest en baggerspe
cie) er als volgt komt uit te zien in
vergelijking met de stand van zaken
op dit moment:
1988
2000
-preventie
-
10%
-hergebruik/nuttige
toepassing
35%
55%
-verbranden
10%
25%
-storten
55%
10%
