Aluminiumproduktie en de wereldwijde milieuvervuiling. P Pechiney voor het voetlicht. Produktiestappen. Uitverkoop grondstoffen. Peter van Den Bergh en Tjeu van Mierlo Dit jaar wordt in Brazilië de topkonferentie van de Verenigde Naties gehouden over milieu en duurzame ontwikkeling: de UNCED-konferentie. In deze jaargang van Wantij wil de ZMF het UNCED-thema verduidelijken door bedrijvigheden van enkele Zeeuwse ondernemingen op hun duurzaamheid te beoordelen. Omdat de aktiviteiten van grondstof tot eindprodukt bekeken worden, gaat de aandacht ook uit naar de gevolgen voor de Derde Wereld. In het eerste artikel wordt Pechiney Vlissingen onder de loupe genomen. Over de schadelijke gevolgen van deze aluminiumfabriek voor het milieu in Zeeland is het nodige bekend. Veel minder bekend is de milieuschade in de grondstofleverende Derde Wereldlanden. Ook blijkt hergebruik van aluminium niet brandschoon. Niet vernieuwbaar. Milieuproblemen. Stuwdammen echiney Nederland N.V. aan de Sloehaven te Vlissingen-Oost is een Franse dochter van Pechiney Ugine Kuhlman (PUK). Deze multina tional omvat industrieën in de che mie, elektro-metallurgie, alumini umsmelters en de nukleaire sektor. De kernenergie-aktiviteiten staan centraal binnen PUK. Alle andere bedrijfstakken nemen af of leveren toe. Zo bewerkt de chemie uranium tot splijtstof en maakt de metallur gie omhullingen voor splijtstofele menten en reaktor-onderdelen. Als aluminiumproducent behoort Pe chiney tot de Westerse koncerns met grote ekonomische macht, om dat ze een belangrijke positie in neemt in de produktieketen. Aluminiumoxyde zit in bauxiet en bauxiet wordt ondermeer gewon nen in een aantal tropische landen. Zo haalt Pechiney haar bauxiet uit Jamaica, één van de grootste eilan den in de Caraben. Daar wordt het in dagbouw afgegraven, gebroken, gezeefd, gedroogd en naar de aluin aardefabriek gebracht. In die fa briek wordt de aluminiumoxide er uit gehaald. Vervolgens worden in het bedrijf te Vlissingen met een energieverslindend proces zuur stofatomen losgemaakt van de alu- miniumatomen. Het vloeibare alu minium wordt al dan niet met an dere metalen vermengd en in vor men gegoten voor verdere verwer king. Ook kan het worden gewalst waarna er produkten voor bijvoor beeld de bouw en het transport van gemaakt kunnen worden. Van het wereldkoncern Pechiney weten we dat het niet alleen produkten voor de kernenergie maakt. Sinds 1988 werd het Pechineykoncern met de aankoop van American National Can 's werelds grootste aluminium- verpakkingsfïrma. In Jamaica heeft een handvol mul tinationals de bauxietproduktie in handen. De bauxietwinning en - verwerking is van groot belang voor de Jamaïcaanse ekonomie. Ze zorgden midden jaren tachtig voor 80% van de exportopbrengsten van het land en voor 30% van de over heidsinkomsten. Ondanks het feit dat de Jamaïcaanse overheid aan deelhouder in de bauxietaktivitei- ten is en ondanks het belang van de bauxiet voor de ekonomie van Ja maica, heeft de overheid echter nauwelijks kontrole op deze sektor. De macht van de multinationals is daarvoor te groot. Door hun om vangrijke reserves, de grote geogra fische spreiding en de intensieve samenwerking zijn de grote con cerns in staat om zeer gunstige winningsvoorwaarden te bedingen in Derde Wereldlanden. In de jaren zeventig probeerde de regering van Jamaica de dominantie van de mul tinationals te breken met het af dwingen van hogere heffingen. Het land hield namelijk steeds minder aan de bauxiet over, terwijl de pro- duktie steeg. Maar de regering haalde bakzeil, omdat de maat schappijen dreigden hun produktie niet te verhogen. Omdat Jamaica een gebrek aan goedkope energie heeft, vinden we daar geen aluminiumfabrieken. Wel in landen als Indonesië en Bra zilië. Daar hebben de overheden zich met steun van het Westen diep in de schulden gestoken om bijvoor beeld de aanleg van stuwdammen te financieren. Dit maakt de bouw van waterkrachtcentrales mogelijk die de energie kunnen opwekken voor de aluminiumproduktie. Bauxiet is een grondstof die niet vernieuwbaar is. Je kunt immers geen bauxiet verbouwen. De voor raden bauxiet zijn niet oneindig. Berekeningen van Stichting Na tuur en Milieu geven aan, dat wan neer er geen groei meer plaats vindt en het hergebruik van alumi nium wordt uitgebreid tot 50%, er nog tot 2070 bauxiet voorradig is. Van de bauxiet blijft veel afval over, omdat voor de produktie van 1 kilo aluminium 4 kilo bauxiet no dig is. In Jamaica gaat door de bauxiet winning de vegetatie naar de knop pen. In landen als Brazilië plegen bauxietmultinationals een forse aanslag op het regenwoud. "Rode modder" is de reststof die vrijkomst bij de aluinaardproduk- tie. Op sommige plaatsen in de tro pen wordt deze giftige stof nog ge woonweg in zee geloosd. Zo'n lozing kan het leven in grote gebieden do den. Ook bij opslag op het land kunnen schadelijke stoffen naar bo dem en grondwater weglekken. In de aluinaardefabruik, waarvan we er ook enkele op Jamaica aan treffen, wordt met schadelijke stof fen gewerkt, zoals verbrande kalk steen, een aantal zuren en zwavel- verbindingen. Er komen koolstof-, zwavel- en stikstofgassen vrij. Vaak laat de bescherming van de werknemers te wensen over. Hier door kunnen schadelijke effekten optreden. De grote hoeveelheden elektriciteit, benodigd voor het produceren van aluinaarde uit bauxiet, worden in de Derde Wereld bijna uitsluitend verkregen door de bouw van stuw dammen. De nadelige gevolgen van de stuwmeren variëren van verlies aan regenwoud en landbouwgron den tot het verdrijven van de in heemse bevolking. De zegeningen die de dam op zou moeten leveren in de vorm van elektriciteit zijn voor het ontwikkelingsland zeer be perkt.

Tijdschriftenbank Zeeland

Wantij | 1992 | | pagina 8