Zeeuwse kunstmestproduktie schaadt
milieu Derde Wereld
H
Hydro-Agri en Zuid-Chemie voor het voetlicht
Produktieproces
Peter van Den Berg
Op dit moment wordt in Brazilië de
topconferentie van de Verenigde Naties
gehouden over milieu en duurzame
ontwikkeling: de UNCED. De Zeeuwse
Milieufederatie wil het UNCED-thema
verduidelijken door bedrijvigheden van
enkele Zeeuwse ondernemingen op hun
duurzaamheid te beoordelen. Omdat de
aktiviteiten van grondstof tot eindprodukt
bekeken worden, gaat de aandacht ook
uit naar de Derde Wereld. Na Pechiney
(Wantij januari 1992) worden nu Zuid-
Chemie te Sas van Gent en Hydro-Agri
Sluiskil onder de loupe genomen. Over de
schadelijke gevolgen van het gebruik van
kunstmest voor het milieu in Zeeland is
het nodige bekend. Veel minder bekend is
de milieuschade in de grondstofleverende
Derde Wereldlanden en de schade die
daar aangericht kan worden door
kunstmestgebruik. Zelfs het annexeren
van een grondstofrijk gebied, gevolgd
door een oorlog met de plaatselijke
bevrijdingsbeweging, blijkt nog voor te
komen.
Grondstoffen
Milieugevolgen
lydro-Agri Sluiskil B.V. maakt
deel uit van Norsk Hydro (voor 51%
eigendom van de Noorse staat).
Norsk Hydro omvat industrieën in
de olie, gas en petrochemie (PVC),
aluminium- en magnesium
smelters, viskwekerijen, farmacie
en meststoffen. Deze multinational
is de grootste kunstmestproducent
in de westerse wereld en de
grootste producent van aluminium
in Europa. Om te kunnen blijven
voldoen aan de groeiende eigen
energiebehoefte voor o.a. de kunst
meststoffen, exploiteert Norsk Hy
dro zelf olie-en gasvelden.
Zuid-Chemie B.V. te Sas van Gent
is een Franse dochter van Atochem.
Atochem behoort tot de chemie
divisie van Elf Aquitaine. Deze
multinational omvat vele indus
trieën en is voor meer dan de helft
eigendom van de Franse staat.
De kunstmestbedrijven Hydro-Agri
en Zuid-Chemie verschillen sterk
van elkaar qua produktieomvang,
personeelsbestand, produktenpak-
ket en milieuvervuiling.
Hydro-Agri is vooral een grootscha
lige buikproducent van stikstof-
meststoffen. Voor de produktie van
stikstofmeststoffen is aardgas mo
menteel de belangrijkste grondstof.
De vestiging van Hydro-Agri in
Sluiskil is per ton produkt de minst
vervuilende kunstmestproducent
in Europa. De voormalige NSM
heeft destijds model gestaan in Ne
derland voor wat maximaal haal
baar is aan reduktiedoelstellingen
in de kunstmestindustrie. Het be
drijf is voor deze vooruitstrevende
opstelling beloond met een toezeg
ging dat de vergunningen de ko
mende 10 a 20 jaar niet aan
gescherpt zullen worden. Hydro-
Agri Sluiskil doet er op dit moment
dan ook weinig aan om de uitstoot
van stikstofoxyden, ammoniak en
ureumstof verder terug te brengen.
Zuid-Chemie is een kleine gespe
cialiseerde fosfaatmestproducent.
Fosforzuur vormt de basis voor de
verschillende mengmesten van
Zuid-Chemie. Tot voor kort produ
ceerde Zuid-Chemie haar eigen fos
forzuur. Dit zeer milieuschadelijke
proces met o.a. schadelijke emissies
van fosforzuur en fluor in de lucht
en lozingen van gips (zware meta
len en radioaktieve stoffen) in de
Westerschelde, is in Sas van Gent
beëindigd. Hiermede zijn ook de
milieuvervuilende aktiviteiten van
Zuid-Chemie flink gereduceerd.
Het grootste gevaar voor de omwo
nenden en het milieu wordt nu ver
oorzaakt door eventuele kala-
miteiten met transport, overslag en
opslag van het zeer gevaarlijke fos
forzuur, dat nu uit Marokko aan
gevoerd wordt.
Van alle jaarlijks gewonnen fos
faaterts, wordt 80% gebruikt voor
de kunstmest. Volgens schattingen
uit de kunstmestbranche kan er bij
de huidige produktie nog negentig
jaar fosfaaterts gedolven worden.
De verwachting is dat men daarna
nog zeker 150 jaar verder kan
delven tegen aanzienlijk hogere
kosten. Dan is het echter echt op!
"Le phosphate" is in Marokko een
begrip. De fosfaatsektor is voor de
nationale ekonomie van enorm be
lang en levert liefst 35% van alle
exportinkomsten. De fosfaat
verwerkende industrie produceerde
in 1987 1,9 miljoen ton fosforzuur
en was hiermee de grootste ex
porteur van fosforzuur op een
markt van 4,5 miljoen ton.
Er zijn nu al mensen in Marokko
die zich afvragen of de Europese
bedrijven zoals Zuid-Chemie de fos-
forzuurproduktie niet bewust laten
overnemen door Marokko, om al
dus van de vervuilingsproblemat-
iek af te komen. Marokko, en de
Derde Wereld in het algemeen, zou
den zich in dat plaatje mogen gaan
toeleggen op de vuile produktie,
terwijl Europa de schone,
hoogwaardige produktie voor
zichzelf houdt. Dit is overigens ge
heel in lijn met het onlangs uitge
lekte rapport van een ekonoom van
de Wereldbank. Deze ekonoom
vindt het belangrijker dat de mi
lieuvervuiling evenredig over de
wereld wordt verdeeld, dan dat er
een einde aan de vervuiling komt.
Een "produktielijn" in de dagwin
ning van het fosfaaterts kan een
lengte hebben van 6 kilometer.
Omdat de dagwinning duizenden
hectaren beslaat, ontstaan er on
afzienbare gebieden met een soort
maanlandschap, waarop niets meer
groeit. De bezittingen van een paar
duizend gezinnen die een bestaan
in de extensieve landbouw hadden,
zijn door de jaren heen onteigend,
waardoor ze naar de krottenwijken
van de stad vertrokken.
Bij de schachtmijnbouw zijn de
grote hoeveelheden fluorhoudend
water het grootste milieuprobleem.
De fosfaatverwerkende industrie,
die het erts tot kunstmest en fos
forzuur verwerkt, produceert
schadelijke dampen, die ongerei-
nigd in de lucht komen. Met name
de fluoriden zorgen tot in een om
trek van 30 kilometer voor zichtba
re vergiftigingsverschijnselen. Op
sommige plaatsen groeit niets
meer, dieren verhezen hun tanden
en in Safï hebben veel mensen een
gebrek aan rode bloedlichaampjes