Arbeidsomstandigheden, oorlog
en annexatie
Duurzame landbouw
De schade die in Nederland aangericht is,
door het te veel en verkeerd gebruiken
van kunstmest, dreigt zich nu te herhalen
in de Derde Wereld. Nederland helpt daar
driftig aan mee. Wij gaven de laatste 20
jaar "ontwikkelingshulp" in de vorm van
kunstmest, in eerste instantie om onze
kunstmestindustrie uit te kunnen breiden,
nu om de noodlijdende kunstmestindust
rie op de been te houden.
Kunstmest zorgt zeker in de Derde Wereld
op korte termijn voor verrassende op
brengstverhogingen, zodat aandacht voor
en kennis van organische mest of andere
bemestingssystemen afnemen.
Aangezien een groeiend gewas niet alle, in
een keer gegeven, voedingsstoffen tegelij
kertijd op kan nemen, zal er altijd een deel
van de kunstmest door de regen uitspoe
len. Dit is schadelijk voor het oppervlakte
water en het vergiftigt het grondwater.
Ook kunnen verzuring en aluminiumver-
giftiging optreden in droge gronden waar
op stikstofkunstmest zonder organische
bijmesting of bekalking wordt toegepast.
Het toedienen van kunstmest kan tot
gevolg hebben dat andere voedingsstoffen
(fosfaten, kalium, sporenelementen) op
raken: de verwachte opbrengstverhoging
blijft dan uit. Bovenstaande nadelen zullen
niet optreden als kunstmest in kombinatie
met organische mest toegepast wordt.
Gewassen volgroeien dankzij een kunst-
mestgift in een kortere periode, omdat er
gemakkelijk opneembare voedingsstoffen
aanwezig zijn. Door dit (te) snel groeien
worden de gewassen gevoeliger voor
ziektes en plagen, zodat er meer behoefte
aan gewasbeschermingsmiddelen ont
staat. Gewasbeschermingsmiddelen en
kunstmest worden door dezelfde multi
nationals geproduceerd!
WESTELIJKE
SAHARA
ALGERIJE
LEG E N D A
RABAT HOOFDSTAD
FOSFAATERTSGEBIED
Ó21 VERWERKENDE INDUSTRIE
FOSFAATHAVEN
OMSTREDEN GRENS
De belangrijkste lokaties van de fosfaatsektor in Marokko
en zien gelig.
Het bij de produktie van fosforzuur
en kunstmest vrijgekomen gips
wordt bij de plaats Safï naar de zee
afgevoerd, met behulp van het op
één na grootste pompstation ter
wereld: het richt een paar kilo
meter voor de kust een ware mi
lieuramp aan. Het bevat onder
meer cadmium en andere zware
metalen en is licht radioaktief. De
ca. 13 ton gips per jaar laat een wit
spoor in de oceaan zien. Er groeit in
een heel stuk oceaan vanaf de
lozingsplaats met de stroom
richting mee niets meer. Tot voor
enkele jaren was Safï de grootste
sardientjeshaven ter wereld. Nu
staat de stad zelfs niet meer num
mer één in Marokko.
De arbeidsomstandigheden voor de
mijnwerkers die nog op de klassie
ke manier ondergronds werken,
zijn erbarmelijk en vergelijkbaar
met die in de kolenmijnen van de
Borinage in de vorige eeuw. In de
fosforzuurfabrieken worden de
werknemers konstant blootgesteld
aan schadelijke dampen.
In het noordelijke deel van de wes
telijke Sahara liggen grote voorra
den fosfaaterts van hoge kwaliteit.
Meteen al nadat deze voorraden
waren aangetoond, aan het einde
van de jaren vijftig, deed een Ma
rokkaans "bevrijdingsleger" een
vergeefse poging de Spanjaarden
uit de Sahara te verdrijven. Nog
voordat Spanje het gebied had ver
laten, annexeerde Marokko in okto
ber 1975 via een nieuwe inval de
Westelijke Sahara. Daardoor kon
Marokko verdere konkurrentie ver
hinderen en zijn eigen positie op de
wereldmarkt veilig stellen. Maar
het lukte Marokko nog niet meteen
om ook de exploitatie van de fos
faatmij nen over te nemen. Het in
1976 opgerichte Polisario, de be
vrijdingsbeweging van de Westelij
ke Sahara, slaagde er regelmatig in
de produktie te saboteren. Om de
annexatie te kunnen bestendigen
moest Marokko een zeer kostbare
verdedigingswal van een enorme
lengte aanleggen en een uitgebreid
bezettingsleger op de been houden.
De kosten van dit alles kon Marok
ko alleen opbrengen dankzij de fos
faatinkomsten uit eigen land, en
door leningen van het IMF die niet
voor het eigenlijke doel (de ontwik
keling van de fosfaatsektor) werden
aangewend, maar voor wapenaan
kopen.
Duurzame landbouw houdt "een
blijvende instandhouding en ont
wikkeling van het fysieke milieu
als natuurlijke hulpbron" in. Dat
betekent konkreet dat aan de vraag
van vandaag voldaan wordt, zonder
dat er afbreuk wordt gedaan aan de
mogelijkheid dat toekomstige gene
raties ook aan hun behoeften kun
nen voldoen. Duurzame landbouw
is gericht op de bescherming van
landbouwgrond met de nadruk op
het voorkomen van erosie- en uit
putting, zorgvuldig beheer van
natuurlijke bronnen en zorg voor
natuur en milieu.
Kunstmest past eigenlijk niet in
duurzame landbouw. Zeker niet op
de manier en schaal waarop het in
het verleden toegepast werd en he
laas nu ook nog dikwijls wordt. Het
is niet mogelijk kunstmest op korte
termijn uit te bannen: een geleide
lijke afbouw is echter noodzakelijk
voor een duurzame samenleving.
De auteur is stafmedewerker van de Zeeuwse Milieufede
ratie.
