den kijken. Zij waren de enigen in de
buurt die over zo'n indrukwekkend toestel
beschikten. Rond 1980 is dat volstrekt
gewijzigd. Iedereen heeft televisie. Ik ken
zelfs menig gezin waarin twee of meer toe
stellen aanwezig zijn. De N treurbuis' zoals
Gerrit Komrij haar noemde, beheerst het
leven van velen.
Jaren negentig
Wat zijn de kenmerkende woorden van de
jaren negentig? Ik kies er drie uit die over
duidelijk het tijdsbeeld karakteriseren.
Twee hebben er met het milieu te maken.
De eerste niet. Dat is eur(o)-, de afkorting
van Europees. Al lang zijn de voorbereidin
gen voor de Europese eenwording aan de
gang. De grenzen verdwijnen en het Euro
parlement krijgt steeds meer bevoegdhe
den. Tot woede van velen overigens. Die
gerichtheid op Europa laat zijn sporen na.
Wie had er dertig jaar geleden gehoord
van eurofles, eurocheque, eurocard, eure-
gioNu zijn ze heel gewoon. Zo gewoon
zelfs dat we onmiddellijk begrijpen wat de
betekenis is van weinig voorkomende
woorden als eurofractie, euroverkiezin
gen, eurokandidaat en
euroverkiezingen.Het tweede karakteris
tieke woord is milieu- als eerste lid van een
samenstelling. In de nieuwe Van Dale heb
ik 31 nieuwe woorden opgenomen die
met milieu- beginnen: milieu-accountant,
milieu-arts, milieu-auditor, milieubelas-
terd, milieubijstandsteam, milieuboer,
milieubus, milieucriminaliteit, milieucri
mineel, milieudelict, milieu-eis, milieufrau
de, milieugeografie, milieuhinder, milieu
inspectie, milieujurist, milieukeur, milieu
keuring, milieukundige, milieumaatregel,
milieumoord, milieu-officier, milieuplan,
milieupolitiek, milieupremie, milieupro
bleem, milieuschandaal, milieutechnolo
gie, milieutoeslag, milieuwacht en milieu
wet.
Die enorme hoeveelheid nieuwe woorden
die met het milieu te maken hebben, toont
aan dat onze zorg voor, of liever onze
bekommernis om het milieu en de natuur
zeer groot is (vandaar milieu-arts, milieu
bus etc.); maar ook dat het milieu aan alle
.kanten ernstig wordt aangetast (vandaar:
milieucrimineel, milieumoord, milieu
schandaal).
Gif
Het derde woord dat inzicht geeft in de
werkelijkheid van het afgelopen decenni
um stemt tot droefheid. We worden
bedreigd door gif. Grond en water zitten
In
het
begin
van
haar
bestaan
behoorde
de
milieubeweging
duidelijk
tot
de
alternatieve
sector,
met
een
voorkeur
voor
een
progressieve
spelling.
er vol mee. Dus, er ontstaan samenstellin
gen waarin gif een belangrijke rol speelt:
gifalarm, gifgrond, gifkalender, giflozer,
giframp, gifschandaal, gifschip, giftrans
port, gifvat, gifvervuiling, gifverwerking,
gifverwerkingsbedrijf en gifwijk.
Zoals gezegd, ik weet niet wie deze woor
den heeft bedacht. Maar het is wel zeker
dat de milieubeweging in hoge mate heeft
gezorgd voor de verbreiding van die woor
den en woorden bestaan pas echt als ze
algemeen bekend zijn.
Als die verbreiding van milieu-woorden
snel gaat, als ze in een korte tijd frequent
worden gebruikt, dan duidt dat er op dat
het milieu en de natuur ons ter harte gaan.
Daarom is het verheugend dat woorden
als ecosysteem, kringlooppapier, milieu
box, gft-bak, klein chemisch afval en spaar
lamp ons zeer vertrouwd in de oren klin
ken. Dank zij, of in elk geval mede dank zij,
de milieubeweging (een woord dat vanaf
de 11de druk (1984) in Van Dale staat).
Spelling
Tot slot nog iets heel anders. Over de spel
ling die in v Wantij' wordt gehanteerd. In
het begin van haar bestaan behoorde de
milieubeweging duidelijk tot de alternatie
ve sector. Het is bekend dat alternatieven
over het algemeen een voorkeur hadden
of hebben voor de progressieve spelling.
Dat zal wel aan de term progressief liggen.
Ook Wantij' spelt progressief: projekt,
aktie, ekologisch, konsensus. Dat leidt vaak
tot merkwaardige tegenstellingen in één
en hetzelfde stuk: de redacteur spelt ekolo
gisch, maar in het citaat uit de krant dat hij
aanhaalt staat ecologisch.
Maar het kan nog erger: de redactie spelt
naar eigen inzicht. Zo kan het gebeuren
dat van het woord excursie talloze varian
ten in "Wantij' staan: ekskursie, ekscursie,
excursie, exkurzie en noem maar op.
Wanneer iedere redacteur zijn eigen
moderne spelling hanteert, ontstaat er ver
warring bij de lezer. Hij verliest zijn ver
trouwde spellingbeeld en gaat twijfelen.
De milieubeweging strijdt voor een
gezond en leefbaar milieu. Het past haar
niet aan taalbederf te doen.
Noot redactie: Wantij zal voortaan
volgens de richtlijnen van de offi
ciële v Woordenlijst der Neder
landse taal' (het „Groene Boekje")
spellen. Hans Heestermans en
onze corrector Jos van der
Heijden kunnen tevreden zijn.
Dr. Hans Heestermans is (i.s.m. prof. dr. G.
Geerts) hoofdredacteur van Van Dale Groot
Woordenboek der Nederlandse Taal, Van
Dale lexicografie. Utrecht (1992). Hij heeft
vele publicaties over de Nederlandse taal
op zijn naam staan o.a. Erotisch Woorden
boek, Spectrum, Utrecht/Antwerpen (1980)
en Luilebol. Het Nederlandse Scheldwoor-
denboek, Thomas Rap, Amsterdam (1989).
7 WANTIJ MAART 1993
