De eindigheid der dingen
De kansen op een stationary of steady state economy
Lucas Reijnders
Een tweede industriële revolutie: fictie of werkelijk
heidDat was het thema van de Zomeruniversiteit
Zeeland in Vlissingen op 26 augustus j.l. De dag behan
delde de kansen van een tweede industriële revolutie
en de vraag of zo" n revolutie ook een ecologische is.
Het milieu als de drijvende kracht achter zo^n omwen
teling? Lucas Reijnders schetste de voorwaarden waar
aan een "stationary" of "steady state economy" in zo^n
nieuw tijdperk moet voldoen. De tekst is een weergave
van zijn lezing.
In de negentiende eeuw is onder
1 economen een heftige discussie
gevoerd over de "stationary" of
"steady state economy". Dit is een
type economie dat in evenwicht is met
zijn natuurlijke hulpbronnen. De term
"duurzame ontwikkeling" (sustainable
development), die tegenwoordig veelvul
dig gebruikt wordt, is een intellectuele
nazaat van dat begrip uit de vorige eeuw.
Het voordeel van de benaming "duurzame
ontwikkeling" is dat niet alleen natuurlijke
hulpbronnen eronder vallen, maar ook
twee andere onderdelen van de milieupro
blematiek: het naast elkaar bestaan van de
mens en andere natuurlijke soorten en het
vraagstuk van de vervuiling. Het begrip
"duurzame ontwikkeling" heeft echter als
nadeel dat het minder precies is dan "sta
tionary economy". Vooral dankzij de activi
teiten van ondernemers en politici heeft
het begrip "duurzame ontwikkeling" thans
alle eigenschappen van kauwgom en elas
tiek overgenomen. Daarom zou ik graag
terugkeren naar de precisie van het begrip
"stationary" of "steady state economy" en
dit toepassen op het milieu. Zovn econo
mie dient aan een aantal voorwaarden te
voldoen.
Voorwaarden
- Schaarse natuurlijke hulpbronnen die
niet of nauwelijks vernieuwbaar zijn,
zoals fossiele grondstoffen, mogen alleen
worden gebruikt in kringlopen met een
zeer efficiënt hergebruik.
- Er mogen niet meer vernieuwbare
natuurlijke hulpbronnen verbruikt wor
den dan er aangemaakt worden. Er moet
dus evenwicht zijn. Er moet bijvoorbeeld
niet meer water aan de bodem onttrok
ken worden dan er grondwater wordt
aangevuld.
- Milieuverontreiniging moet op een aan
vaardbaar niveau gestabiliseerd worden.
Waar dit niveau overschreden wordt,
zoals bij gifbelten en bij aantasting van de
ozonlaag, is sanering noodzakelijk.
Rekening houdend
met de werkelijke
milieukosten zou
vliegtuigkerosine
tenminste tien
keer zo duur moeten
zijn.
- Het areaal onder regie van de mens (land
bouwgebieden, bebouwd gebied) moet
voorshands niet verder worden uitge
breid. De druk op de natuur moet niet
verder toenemen.
Revolutionair
Als je deze voorwaarden op de economie
toepast, is een revolutionaire technisch-
economische herstructurering noodzake
lijk. Een kleine greep:
- Fossiele koolstofverbindingen zijn een
schaarse, niet vernieuwbare hulpbron.
De verbranding moet beëindigd worden.
Een olieraffinaderij zou bij wijze van
spreken over moeten stappen van olie
naar biomassa. Toepassing van schaarse
metalen die leidt tot een aanmerkelijke
verspreiding daarvan (zoals lood in benzi
ne) moet eveneens stoppen. Voor fosfaat
Een fles melk zou goedkoper zijn dan een pak
Foto: ZMF
1 WANITII OKTORFR 1Q93
