De kleine elementen van de Zak
M^anascnap
I
Foort Minnaard
Linden
Er zijn ook landschapselementen te vin
den waarvan niet zo duidelijk is waarom
ze er zijn. Dat speelt bijvoorbeeld bij de
grenslinden, zo'n honderd meest oude lin
debomen, die her en der verspreid in de
Zak voorkomen. De meeste staan op dij
ken, sommige zijn in weilanden geplant.
Allerlei verklaringen voor hun aanwezig
heid zijn bedacht. Eén ding is duidelijk: ze
zijn door mensen geplant. De naam grens-
linde is zo gek nog niet. Ze staan inder
daad vaak op grenzen of andere bijzonde
re plaatsen: de grens tussen gemeenten,
een plaats waar ooit een dijkdoorbraak
plaatsvond, daar waar een weg uit de pol
der op de dijk uitkomt, daar waar twee dij
ken bij elkaar komen.
d Diverse kleine landschaps
elementen in de Zak van Zuid-
Beveland herinneren aan de
strijd tussen land en zee, en de
rol die de bewoners daarbij speelden. Dat
geldt voor vliedbergen, die als eerste wijk
plaats voor hoge waterstanden werden
opgeworpen door de mens, in een tijd dat
er nog geen dijken waren. Het geldt ook
voor de dijken die al sinds zo'n duizend
jaar aangelegd worden. Die dijken waren
lang niet altijd bestand tegen het water. Ze
braken regelmatig door. Daarbij ontston
den welen. Het fraaiste voorbeeld is te vin
den langs de Brilletjesdijk bij Nisse, waar
binnen een afstand van vijfhonderd meter
drie welen liggen. De Brilletjesdijk is maar
gedurende vierenveertig jaar (van 1510 tot
1554) zeedijk geweest. In.die halve eeuw
is de dijk diverse keren doorgebroken. In
de polders zijn hier en daar kreken te vin
den. Dat zijn restanten van diepe geulen
die op het moment van inpolderen nog in
open verbinding met de zee stonden.
Gebruikswaarde
Andere kleine landschapselementen in de
Zak zijn door de bewoners geplant of aan
gelegd, vanwege hun gebruikswaarde. Dat
geldt voor de veedrinkputten (drinkwater
voor vee), voor de hoogstamfruitbomen
(fruit), voor de knotbomen (regelmatige
productie van brandhout en dergelijke),
en voor de rijen bomen op dijken en langs
wegen (ook voor houtproductie). Dat
geldt trouwens ook voor de boerderijen
met erven die overal verspreid in het
gebied voorkomen. Ook dat zijn land
schapselementen.
Op veel plaatsen in de Zak van Zuid-Beveland zijn
kleine landschapselementen te vinden, maar niet
overal. De kleine landschapselementen komen voor
al voor in en langs weilanden in de Poel, op en langs
dijken en kreken, en op de vele erven die in de pol
ders te vinden zijn. Daartussen liggen vele percelen
bouwland waarop geen kleine landschapselementen
te vinden zijn.
Grenslinde op een vliedberg
Foto: SLZ
Meidoorn
Soms heeft men handig gebruik gemaakt
van een landschapselement dat van nature
voorkwam. De meidoornheggen rond
Nisse zijn daar een sprekend voorbeeld
van. Meidoorns komen van nature langs
slootkanten voor. De boeren zijn ze gaan
gebruiken als natuurlijke veekering. Dan
moesten ze hier en daar de natuur wel een
handje helpen om een dichte heg te krij
gen en te houden, bijvoorbeeld door er
struiken tussen te planten. Dat is bij Nisse
aardig gelukt, zoals we nu nog steeds kun
nen zien.
Met al zijn kleine landschaps
elementen is de Zak van Zuid-
Beveland een cultuurlandschap,
ontstaan onder invloed van de
mens, dat zeker het predikaat
waardevol verdient.
Voor meer informatie:
Stichting Landschapsverzorging
Zeeland
Postbus 286
4460 AR Goes
Tel. 01100-30936.
Foort Minnaard is coördinator van de
Stichting Landschapsverzorging Zeeland.
5 WANTIJ DECEMBER 1993
