Steilwanden
Landschap
Peter Maas
Een pioniersoort heeft het niet altijd makkelijk. Zijn
de omstandigheden gunstig dan kan een ware explo
sie van aantallen optreden. Maar als na verloop van
tijd de situatie verandert, kan de eens zo talrijke
soort nog sneller verdwijnen dan ze kwam. Soms
kan een menselijke ingreep het tij keren, zoals bij de
oeverzwaluw.
dDe oeverzwaluw is zo'n pionier
soort. Zoals met meerdere pio
niers het geval is, komt de oever-
zwaluw voor door activiteiten
van de mens. Natuurlijke steilwanden,
waarin de oeverzwaluw broedt, zijn in
Nederland ver te zoeken, uitgezonderd
afkalvende oevers langs beken en rivieren.
Dergelijke wanden tref je regelmatig aan
op industrieterreinen of nieuwbouwwij
ken waar gegraven en gebouwd wordt.
Blijft er ergens een hoop grond liggen met
toevallig een steile wand, dan is de kans
aanwezig dat de oeverzwaluw deze koloni
seert. Het enige nadeel van een dergelijke
broedplaats is de tijdelijkheid ervan.
Grond die in depot is opgeslagen, wordt
vroeg of laat weer afgevoerd.
Verspreiding
De populatie oeverzwaluwen in Zeeland is
grofweg verspreid over drie gebieden:
Sloegebied, Kanaalzone en rondom de
Rijn-Schelde verbinding. Hier broedt onge
veer 5 - 10% van de Nederlandse populatie.
Maar omdat er steeds minder geschikte
broedgebieden over blijven neemt het
aantal kolonies af. Wanneer je je daarnaast
realiseert dat de situatie in de overwinte-
ringsgebieden (de Sahel) alles behalve ide
aal is, wordt het duidelijk dat de oeverzwa
luw moeilijke tijden beleëft. Tijd dus om
iets te doen.
Aanleggen
Steilwanden kun je speciaal voor de oever
zwaluw aanleggen. Zo kunnen verloren
gegane wanden worden gecompenseerd
en is het mogelijk om deze wanden een
meer definitief karakter te geven.
Aangezien de vogels honkvast zijn, ligt het
voor de hand om geschikte locaties te zoe
ken in de omgeving waar ze eerder
gebroed hebben. Op verschillende plaat
sen in Zeeland hebben vrijwilligers al der
gelijke steilwanden opgezet en onderhou
den, soms met een zeer goed en dankbaar
resultaat. Essentieel is het maken van een
steile wand. Daarin kunnen de vogels
diepe nestgaten graven. Vanaf het moment
dat ze in ons land aankomen, april, zijn ze
op zoek naar geschikte locaties. De wand
moet dus bij voorkeur al in maart tip-top
in orde zijn. Daarnaast is het van belang
dat de wand 'vers' blijft. Bestaande wan
den moeten dan ook jaarlijks, ook weer in
maart, worden afgestoken. Houd boven
dien in de gaten dat er gedurende het
broedseizoen (dat loopt tot september)
niets misgaat. Een kraan die wat zand
komt afgraven heeft in no-time het geheel
vernietigd. Vroegtijdig overleg met de
eigenaren/beheerders leidt veelal tot een
goed resultaat. Waterschappen,
Havenschappen, gemeenten, provincie en
Rijkswaterstaat zijn instanties die je daar
bij kunt aanspreken.
Voor meer informatie:
Stichting Landschapsverzorging
Zeeland
tel.OllOO-30936
Peter Maas is regiomedewerker bij de
Stichting Landschapsverzorging Zeeland.
Een succesvolle steilwand voldoet
aan de volgende voorwaarden:
- geschikte omgeving: voldoende ruim
te, rust en voedsel (insekten);
- de vogels moeten kunnen graven in
geschikt materiaal, zoals lemig zand of
zandige klei;
- de wand moet minimaal 10 meter
lang zijn en 1,5 meter hoog;
- de grond moet voldoende stevig zijn,
afhankelijk van de grondsoort moet
hij 1 tot 4 jaar inklinken;
- de wand moet verticaal zijn, bij voor
keur met een iets overhangende rand;
- voor de wand moet een open ruimte
zijn, liefst water, al is dat niet
noodzakelijk;
- de wand moet vrij zijn van verstoring
zoals weidend vee, hengelaars,
motorcrossers (en vogelaars?).
17 WANTIJ MAART 1995
