Herstelplan
In opdracht van Rijkswaterstaat heeft de
Heidemij de mogelijkheden tot herstel van
de natuurwaarden geïnventariseerd. Die
mogelijkheden zijn in drie categorieën
onder te verdelen; projecten in de
Westerschelde zelf (opspuiten eilanden, uit
baggeren geulen Saeftinge e.d.), binnen-
dijkse projecten (inrichting inlagen en kar-
revelden) en ontpolderingsprojecten (het
verleggen van de dijk landinwaarts). In het
Herstelplan wordt aangegeven dat projec
ten die passen in het natuurlijke karakter
van het estuarium en een bijdrage leveren
aan de compleetheid van het ecosysteem,
de voorkeur verdienen. Aan het natuurlijke
karakter wordt veel waarde gehecht. De
Westerschelde is immers één van de weini
ge puur-natuur gebieden in ons land.
Omdat in de brakke zone van het estuari
um volop schor (Saeftinge) voorhanden is,
gaat de voorkeur uit naar nieuwe schorren
en slikken in het meer zoute deel van de
Westerschelde.
Opspuiten
Veel voorgestelde maatregelen staan op
gespannen voet met het natuurlijke karak
ter van de Westerschelde. Eilandjes opspui
ten voor sterns en plevieren klinkt wel
leuk, maar is dat niet. Men moet dan
natuurlijke processen zoals het meanderen
van geulen in de hand houden. Zo' n eiland
zal alleen met veel pijn en moeite in stand
kunnen blijven. Dat geldt ook voor opge
spoten schorren; daar komt nog bij dat
voor het opspuiten van schorren slikken
moeten wijken, terwijl slikken nu juist zo
belangrijk zijn als voedselgebied voor de
vele steltlopers in de Westerschelde. Dat is
geen natuurherstel, maar natuur voor
natuur inleveren. Binnendijkse natuur ont
wikkelen in de vorm van inlagen en karre-
velden, zoals langs de Oosterscheldekust
gebeurt, levert wel natuurwaarden op. Toch
scoren deze projecten aanzienlijk lager dan
ontpoldering. Het gaat immers om minder
'natuurlijke' natuur.
Ontpolderen
Voor de Zeeuwse natuurorganisaties is het
duidelijk. Alleen ontpolderen zorgt voor
herstel van natuur die door de verdiepings-
werken verloren gaat; schorren, slikken en
ondiep water. Een conclusie, die overigens
ook in het rapport (zie kader) getrokken
wordt. Vandaar dat de Zeeuwse natuurorga
nisaties de minister voorstellen om vier ont
polderingsprojecten uit te voeren in het
zoute deel van de Westerschelde, samen
ongeveer 500 ha groot, kosten 135 miljoen
gulden.
Het is zeker niet goedkoop om de zeedijk
te verleggen. Het ligt op het eerste gezicht
niet voor de hand om, nu alle dijken net op
Deltahoogte zijn, opnieuw te beginnen.
Maar het is de logische consequentie van
een beleid, in de Tweede Kamer onder
schreven, dat de natuur in ons land niet
meer de dupe mag worden van grootschali
ge ingrepen.
Culturele revolutie
Ontpolderen is niet zomaar een natuuront
wikkelingsproject.
Ontpolderen is een trendbreuk in het den
ken over de Delta. Waar generaties lang
gevochten is om land te winnen op het
water, staan nu gevestigde waarden op het
spel. Dat vereist een kleine culturele revo
lutie. Allereerst moet men
beseffen dat er, naast economische argu
menten, ook ruimte behoort te zijn voor
planten en dieren. Speciaal die planten en
dieren waar we als Zeeuwen verantwoorde
lijkheid voor dragen, omdat ze nergens
anders terecht kunnen. De begrijpelijke
reactie op de ramp van 1953 was het
Deltaplan: veiligheid voorop.
Het besef dat de gigantische ecologische
waarde van de Delta ondergeschikt werd
gemaakt, kwam pas later. Tegenwoordig
wordt het belang van de natuur wel
erkend. In de discussie over ontpolderen
wordt vaak aan 1953 gerefereerd. Er is geen
Zeeuw die aan de Deltaveiligheid wil tor
nen. Terecht, daarom is ontpolderen ook
zo duur.
Overproduktie
Naast de ecologische herwaardering is er
ook op economisch gebied het een en
ander veranderd. In tijden van overproduc
tie wordt anders tegen landbouwgrond
aangekeken, zeker als die buitendijks ligt.
Juist de ondiepe delen die door ontpolde
ren ontstaan, leveren een bijdrage aan de
visstand van de Noordzee. En de
Westerschelde is de grote kinderkamer voor
Noordzeevis.Een mosselkweker betoogde
zelfs dat een mosselperceel per hectare
aanzienlijk meer oplevert dan een akker.
Natuurlijk is het niet de bedoeling om de
boeren zomaar te verjagen. Er hoort een
gepaste vergoeding tegenover te staan,
genoeg voor een goed pensioen of een
nieuw begin. En natuurlijk zullen de nieu
we schorren en slikken voor de bevolking
en toerist een extra mogelijkheid bieden
om van die indrukwekkende natuur te
genieten, alle vooroordelen over verbods
bordjes en prikkeldraad ten spijt.
Ontpolderen in Zeeland betekent
niet dat de strijd met de zee ver
loren is. Integendeel, het kan eer
der beschouwd worden als de
ultieme overwinning op de zee:
het is soms mooier te geven, dan
alleen maar te nemen.
Bij het Schelde Informatiecentrum is een
speciale nieuwsbrief over het project
Herstel Natuur Westerschelde verkrijgbaar:
tel. 0118 - 67 22 38. De volledige projec
tenbundel is gratis op te vragen bij het
Informatiecentrum van de provincie
Zeeland: tel. 0118 - 63 14 00. In maart zijn
er informatie- en overlegavonden over het
Herstelplan in Sluis, Kloosterzande en
Kapelle.
Thijs Kramer is stafmedewerker van de Zeeuwse Milieu
federatie.
4 WANTIJ Maart '96
