Exoten in Zeeland, wat moeten we
ermee?
Vogels
Jan-Willem Vergeer
"Zuurstokken", zo worden flamingo's, ietwat minachtend,
door vogelaars genoemd. Mooi zijn ze wel, maar echt
interessant...nou nee. Het zijn vogels die elders op aarde
thuishoren: 'exoten'. Ze zijn door de mens gevangen geno
men, werden verhandeld en hervonden al dan niet moed
willig bij ons hun vrijheid. Ze horen niet in onze natuur
thuis. Wat moeten we ermee?
dDe Zeeuwse Delta kent een rijk
geschakeerd vogelleven. Dat wij
mensen daarop een niet mis te
verstane invloed uitoefenen, is
bekend. Neem bijvoorbeeld het afsluiten
van de Grevelingen: een slik- en schorge-
bied voor strandlopers en scholeksters
werd een grote visvijver voor futen en aal
scholvers.
Naast die enorme veranderingen in de leef
omgeving, oefenen mensen ook op andere
manieren invloed uit op de vogelstand. Een
vorm van beïnvloeding is het uitzetten van
vogels in het wild, een praktijk waar we
steeds duidelijker de gevolgen van zien.
Ontsnappen
Tamme vogels kunnen op allerlei manieren
in de natuur terecht komen. De simpelste
manier: vogels ontsnappen omdat de
kooideur open staat of omdat de vleugels
niet tijdig gekortwiekt zijn. Geldgebrek kan
ertoe leiden dat omheiningen niet meer
onderhouden worden.
Er zijn ook illegale vogelhandelaars die
bang zijn betrapt te worden en hun handel
gauw laten vliegen.
Ook zijn er mensen die onze wilde vogel
stand niet mooi genoeg vinden en -hoewel
dat bij wet verboden is- er genoegen in
scheppen om nieuwe soorten moedwillig te
introduceren. Let wel, dat is iets anders dan
een herintroductieprojekt om hier recent
verdwenen soorten, bijvoorbeeld de ooie
vaar en de raaf, weer terug te krijgen!
De zwarte zwaan, een van de
exotische nieuwkomers op de
Zeeuwse wateren en inmiddels
ook broedvogel.
Foto: Chiel Jacobusse.
Vrijheid
Vogels die zo in de natuur terecht zijn
gekomen, noemen we exoten. Meestal gaat
het om soorten uit verre oorden. Zo komen
de meeste Zeeuwse flamingo's uit Zuid-
Amerika, de nijlganzen uit Afrika, de zwarte
zwanen uit Australië en de mandarijneen
den uit China. Veel exoten profiteren
slechts korte tijd van hun herwonnen vrij
heid. Voedselgebrek, de Hollandse koude
of een gebrek aan weerstand tegen ziektes
en rovers laat ze al snel het loodje leggen.
Slechts enkele soorten zijn in staat om alle
valkuilen te omzeilen en een nieuw bestaan
in het wild op te bouwen. Bij ons zijn de
winnaars vooral watervogels, de nijlgans,
zwarte zwaan, Canadese gans en flamingo.
Flamingo's verblijven vooral 's winters in de
Delta; ze broeden in een moeras op de
Nederlands-Duitse grens. Zwarte zwanen
en Canadese ganzen doen het opvallend
goed in West-Brabant en het Markiezaat.
Nijlganzen zijn in de Randstad plaatselijk, al
algemeen, nu zijn ze bezig om de Delta te
veroveren. Een geval apart is de brandgans.
Wilde brandganzen uit de arctische broed
gebieden overwinteren bij duizenden in de
Delta. Uit parken ontsnapte brandganzen
broeden inmiddels talrijk in het Markiezaat
en plaatselijk in Zeeland.
Hekel
Veel ecologen en natuurbeheerders hebben
een hekel aan exoten. Ze horen hier
immers 'niet thuis', ze snoepen wellicht
leefgebied af van inheemse soorten en som
mige veroorzaken landbouwschade.
Anderen accepteren exoten als een typisch
product van onze tijd, waarin de wereld
snel kleiner wordt. Zonder de enorme
internationale vervoerstroom zou het exo-
ten-vraagstuk niet eens bestaan.
Opmerkelijk is het feit dat vogels die van
nature niet in de Delta thuishoren, zich
toch in wilde staat kunnen handhaven.
Sommige soorten -met name de nijlgans-
zijn al zo ingeburgerd, dat het een illusie is
dat we 'ze uit ons land weg zouden kunnen
krijgen. En dat geldt ook voor de meeste
andere genoemde soorten.
Hoe nu verder met het exoten-
vraagstuk? Voorop moet natuur
lijk staan dat verdere moedwillige
introducties van uitheemse vogel
soorten uit den boze zijn.
Bestrijding van de inmiddels inge
burgerde exoten lijkt alleen zin
nig als aantoonbaar sprake is van
schade aan de inheemse natuur
waarden of van ernstige schade
voor de landbouw.
(In december verschijnt een uitgebreid ver
haal over Zeeuwse exoten in het tijdschrift
'Zeeland'.)
Jan-Willem Vergeer is regioconsulent voor
Vogelbescherming Nederland in het Deltagebied.
8 WANTIJ oktober'96
