Het hek is van de dam
Theo Aemoudts
Het is nog niet zo lang geleden dat men voor het betreden
van een boerenerf, eerst het hek moest openen. Door
schaalvergroting en het gebruik van grote machines zijn
de toegangen tot het erf verbreed. Het gevolg was dat de
sierlijk gesmede hekken met dampalen verdwenen. Het
hek is letterlijk van de dam.
dDe boer is voor het welslagen van
zijn oogst sterk afhankelijk van de
natuur met al zijn grillen, vroeger
nog meer dan tegenwoordig. Veel
boeren waren ervan overtuigd dat ze door
hard werken alléén de vruchtbaarheid van
vee en land niet voldoende konden bevor
deren. Daartoe moesten 'hogere machten'
aangesproken worden en werden symbolen
gebruikt.
Huis en hof
Belangrijke symbolen voor de boer zijn de
bescherming van huis en hof en de vrucht
baarheid. In de Germaanse tijd waren dit
de symbolen voor huis en hof: (9\G) of
o~o
Het symbool geeft ook de jaarcyclus weer
en de regelmaat in de kosmos zoals dag en
nacht, de afwisseling van seizoenen en het
jaarlijks op dezelfde tijd verschijnen van de
sterrenbeelden. Allemaal natuurverschijnse
len die opvielen.
Tussen beide symbolen is soms een paard
afgebeeld: het hagelwitte ros Sleipnir, van
de Germaanse oppergod Wodan. Het sym
bool is een afweerteken voor onweer. Een
enkele keer heb ik in plaats van het paard
de afbeelding van een haan gezien. De
haan staat voor waakzaamheid en vrucht
baarheid, bovendien kan hij onweer en het
nachtelijk duister afweren, en ook boze
geesten op de vlucht jagen.
Tussen de symbolen zie je boven het paard
soms sierlijke krullen die een lelie, iris of
lotus voorstellen. De lelie staat voor het
licht, de iris voor macht en kuisheid en de
lotus staat symbool voor het ontspruiten
van het leven uit het water. Deze drie bloe
men zijn in de loop der eeuwen samenge
voegd tot een beeltenis voor het leven, de
geboorte en de wederopstanding.
Vruchtbaarheid
Het vruchtbaarheidssymbool is:
><x of O
Het zijn op het eerste gezicht verschillende
symbolen, maar als men ze goed bekijkt is
te zien dat het ene symbool een vereenvou
diging is van het andere. De oorspronkelij
ke vorm van het symbool is ontstaan uit het
teken Nvoor de (vrouwelijke) 'moe
der' aarde en het teken f voor de
(mannelijke) hemel. Als je deze twee tekens
samenvoegt XZX geeft het de paring van
de hemel en de aarde weer. De symboliek
die ik hier heb belicht is terug te vinden in
vele culturen.
De symbolen die op en in hekken zijn ver
werkt variëren sterk in uitvoering. Soms
zijn ze eenvoudig, zelfs sober, of juist 'inge
wikkeld' en met veel sier gemaakt. Dat alles
is afhankelijk van de fantasie en vakbe
kwaamheid van de smid en natuurlijk van
de welvarendheid van de boer.
De laatste jaren zien we een hernieuwde
belangstelling voor sierhekwerk, maar clan
van burgers en de buitenlui. Naast sier-
waarde hebben deze hekken meestal de
functie om ongewenste bezoekers buiten
het erf te houden.
De Stichting Landschapsbeheer
Zeeland zet zich in voor het
behoud van kleine landschaps
elementen en het cultuurhisto
risch landschap. Ik wil daarbij
pleiten voor het behoud van het
hek op de dam. Het behoort ten
slotte ook tot ons cultuurhisto
risch erfgoed. De entree van het
erf is nog steeds het visitekaartje
van het boerenbedijf. Liever een
hek dat open staat en je welkom
heet dan geen hek op de dam.
Theo Aemoudts is assistent regio-medewerker bij de
Stichting Landschapsbeheer Zeeland.
J'/Mn Qm y m
17 WANTIJ maart'98
