De restauratie
van de
Zwaakse Weel
is een goed
voorbeeld van
natuurherstel
dat past bin
nen een waar
devol cultuur
landschap.
Foto: ZMF
natuur'. Het grote voorbeeld zijn de
Oostvaardersplassen die per ongeluk ont
staan zijn bij de inpoldering van de
Flevopolder en later hét voorbeeld van de
maakbaarheid van de natuur werden.
Resultaat
De natuurbescherming heeft het Natuur
beleidsplan en de ecologische hoofdstruc
tuur van begin af aan omarmd. Het
Natuurbeleidsplan biedt het perspectief dat
op termijn toch ook in Nederland belangrij
ke natuur behouden kan blijven. Met de
ecologische hoofdstructuur heeft de natuur
een plek op de kaart van Nederland gekre
gen. De EHS heeft ook een planologische
status, zodat er niet zondermeer aan
geknabbeld kan worden.
De provincies hebben de opdracht gekre
gen die ecologische hoofdstructuur voor
hun gebied in te vullen. In Zeeland is die
operatie ondertussen afgerond. Er is pre
cies aangegeven waar welke natuur moet
komen. Op een aantal plaatsen is de spa al
in de grond gezet en zijn de eerste resulta
ten zichtbaar. Natuurgebieden als Canisvliet
bij Sas van Gent en de Blikken bij Groede
zijn fors uitgebreid. Het resultaat mag er
zijn!
Kritiekpunten
Wat is er toch tegen die nieuwe natuur?
Laten we een aantal kritiekpunten noe
men. Sommigen stuit het begrip alleen al
tegen de borst. Natuur staat juist voor
ongereptheid en niet voor draglines die
een gebied op z'n kop zetten. Er is kritiek
dat met de grote aandacht voor de EHS
alles wat aan natuur buiten de EHS te bele
ven valt, nu geen aandacht meer krijgt en
wordt overgeleverd aan het vrije spel der
maatschappelijke krachten, kortom zal ver
dwijnen. Het wordt bijvoorbeeld gezien als
een vrijbrief voor boeren om het landschap
te blijven vervuilen.
Een ander kritiekpunt is dat grootschalige
natuurontwikkeling geen draagvlak zou
hebben en de pas verworven steun voor
natuurbescherming weer zal afbreken.
Ook zou natuurontwikkeling op gespan
nen voet staan met de cultuurhistorische
waarde van ons landschap. De forse
ingreep in het landschap, die de EHS is,
wordt teveel aan 'ecotechneuten' overgela
ten en er zou te weinig aandacht voor de
esthetische component van deze operatie.
Soms is de kritiek wel erg definitief: in
Nederland is er eigenlijk helemaal geen
plaats voor natuur.
Steun
Nieuwe natuur kan niet zo makkelijk op
publieke steun rekenen als een pleidooi
om aan natuuraantasting een einde te
maken. Dat komt omdat iedereen het
begrip natuur anders invult. Er is wel con
sensus over dat er natuur verdwijnt en dat
dat jammer is. Maar de meningen lopen
meteen uiteen als het gaat om de vraag wat
daar aan gedaan moet worden. Vooral op
een moment als er iets (een boerderij, een
camping, een dijk) voor moet wijken. Het
gekke is dat op het moment dat het kabinet
een besluit over de euro moet nemen er
klakkeloos op de kennis van de financieel
deskundigen wordt afgegaan en dat de arg
waan van de publieke opinie snel ter zijde
wordt gelegd. Maar als er op basis van eco
logische deskundigheid gepleit wordt voor
ontpoldering (of andere vormen van groot
schalige natuurontwikkeling) en de publie
ke opinie richt zich tegen deze maatregel,
dan blijkt dat de politiek zich de mening
van de straat wel laat aanleunen! Daar
hoor je als natuurbescherming en overheid
dan rekening mee te houden. Vervolgens
moet de reclameterm 'nieuwe natuur" wor
den gebezigd, om moeizaam draagvlak te
verwerven.
Overigens is het Plan Tureluur een voor
beeld dat met een goede voorbereiding en
een zorgvuldige benadering van de mensen
die met de natuurontwikkelingsplannen
worden geconfronteerd, er wel degelijk
draagvlak kan worden gevonden.
Cultuurhistorisch
Op zich kan natuurontwikkeling op gespan
nen voet staan met de cultuurhistorische
waarden van een landschap. Maar in de
praktijk valt dat reuze mee. Bij de begren
zing van de natuurontwikkelingsgebieden
in Zeeland is uitgegaan van de bestaande
natuurgebieden zoals kreken, oudlandge
bieden en duinen. Er is gekeken hoe deze
gebieden er uit moeten zien om bepaalde
natuurwaarden te behouden of terug te
brengen. In de praktijk betekent natuuront
wikkeling dan ook vaak het herstellen van
negatieve ingrepen uit het verleden, juist
met respect voor het oude cultuurland
schap. Een oude kreekloop wordt weer
zichtbaar gemaakt, de egalisatiewerkzaam
heden in een weiland ongedaan gemaakt
Vaak wordt teruggegrepen op de oude situ
atie en wordt recht gedaan aan de cultuur
historische achtergronden van een gebied.
Nieuw
In sommige gevallen is er echt sprake van
een nieuw gebied. Zo zal de zuidkust van
Schouwen, het grootste aaneengesloten
natuurontwikkelingsgebied van Zeeland,
een nieuw uiterlijk krijgen. Dat ook deze
tijd zijn sporen in het landschap zal achter
laten, daar is toch niks mis mee? De zuid
kust van Schouwen zal voor de volgende
generaties een goed voorbeeld zijn van hoe
er op het eind van de twintigste eeuw over
natuur en landschap werd gedacht. Wie
weet wordt dat in het jaar 2143 zo gewaar
deerd dat de Schouwse kust de titel waar
devol cultuurlandschap verwerft.
De angst dat de aandacht geheel naar de
nieuwe natuur zal uitgaan en dat de natuur
daarbuiten op het tweede plan komt, wordt
ook door de praktijk gelogenstraft. Het
behoud van het waardevol cultuurland
schap de Zak van Zuid-Beveland heeft meer
dan ooit aandacht. Voor het behoud van de
boomkikker en kamsalamander wordt in
Zeeuws- Vlaanderen in een paar jaar tijd
meer dan 1 miljoen gulden besteed aan het
graven van putten en het inplanten van
meidoornheggen, buiten de ecologische
hoofdstructuur.
Het schoonmaken van het oppervlaktewa
ter, ook buiten de EHS is een speerpunt in
het nieuwe beleidsplan van de ZMF, zodat
de boeren nog niet van ons af zijn.
Plannen voor nieuwe natuur,
aandacht voor natuur buiten de
reservaten behoud van cultuur
historische waarden, dat alles
concurreert niet met elkaar. Het
heeft samen een plaats gevonden
in het beleid en in het werk van
de Zeeuwse natuurbescherming.#
Thijs Kramer is stafmedewerker van de Zeeuwse
Milieufederatie.
4 WANTIJ oktober'98
