"Walchers Arcadia
Cultuurlandschap versus natuurlandschap
Jan Moekotte
Landschap is in grote mate maakbaar. Over de inrichting
van de steeds schaarser wordende openbare ruimte
wordt graag en met (territorium)drift nagedacht.
Daarbij zijn nieuwe denkbeelden in opkomst. Verbaasd
vragen sommigen zich af waarom eeuwenoude cultuur
landschappen moeten wijken voor op de tekentafel
bedacht nieuw landschap, soms "nieuwe natuur"
genoemd. Heemkundigen krijgen het aan de stok met
natuurbeschermers.
dDe Zeeuwse Milieufederatie heeft al
jaren een werkgroep planologie op
Walcheren. Nu wil ook de
Heemkundige Kring Walcheren,
"om verdere aanslagen op het cultuurland
schap te voorkomen" een eigen planologi
sche commissie. Komen daarmee de behoe
ders van het streekeigene tegenover de
natuurbeschermers te staan? Om zich daar
na te verbazen dat ze als kemphanen bei
den deel uitmaken van dezelfde milieube
weging
Naald- of loofbomen
Het dagblad Trouw maakte onlangs wrij
ving zichtbaar in een artikel over de inrich
ting van de Walcherse kust. Knelpunt was
de kap van een dennenbos. Dat moest vol
gens herinrichters plaats maken voor loof
hout. Maar al snel gingen er stemmen op
om het voor Walcheren unieke naaldbos te
behouden. Trouw haalde de ontstaansge
schiedenis van het cultuurlandschap erbij.
In Middelburgs Gouden Eeuw lieten VO.C.-
kooplieden (met geld dat onder andere
door slavenhandel was verdiend) buiten
plaatsen bouwen aan de rand van de dui
nen. Zeeduin is zo'n landgoed waar een
particulier tot op de dag van vandaag de
scepter zwaait. Trouw liet die particulier
aan het woord: dhr. Lantsheer: Hij zegt
"Als bewoner word je gedreven door een
zeker conservatisme, je probeert het speci
fieke van je buiten te behouden. Bij
Staatsbosbeheer bedenken ze achter hun
bureau landelijke normen. Dat is elk decen
nium wat anders. Maar goed beheer vereist
dat je zelf met het kapmes door het bos
loopt om de tronken te dunnen."
Verdroging
Lantsheer ijvert voor het behoud van de
dennen die in de jaren dertig als werkver
schaffing zijn aangeplant om verstuiving
tegen te gaan en mijnhout te produceren.
De provincie en Staatsbosbeheer vinden dat
de dennen in het Oranjebos moeten ver
dwijnen omdat ze niet in de duinen thuis
horen. Ook zouden, ze, in vergelijking met
loofbomen, verdroging in de hand werken.
Lantsman: "Doordat ze het al zolang heb
ben uitgehouden, is een eigen biotoop ont
staan. Ik weet niet hoe al die insecten en
schimmels heten, maar die variëteit, die
moet je koesteren". Ook van Henk Remijn,
secretaris van het KNW afdeling Walcheren,
hoeft Walchers enige dennenbos niet te
sneuvelen.
Zichtas
Een ander voorbeeld van de tegenstelling
tussen natuur- en cultuuropvatting zijn de
zichtassen. Bewoners van buitenplaatsen
verzekerden zich van een mooi uitzicht
door in assen bomen te kappen en
begroeiing te voorkomen. Zo mogelijk nog
duidelijker dan bij de kap van het naaldbos,
botsten de meningen over het gewenste
landschap bij de vraag of de oude zichtas
van Zeeduin in ere hersteld moest worden.
Die was in de loop der jaren dichtgegroeid
(zie foto). Cultuur won het van natuur.
Sinds kort heeft Zeeduin, door de kap van
een a twee hectare (jong) bos, zijn uitzicht
terug (zie foto). Terwijl vooral natuurlief
hebbers treuren over het verlies aan flora
en fauna, vinden heemkundigen het herstel
van de zichtas juist een aanwinst voor het
landschap.
Wipkippen
Meer particulieren gaat de inrichting van
hun directe omgeving ter harte. Jan
Zwemer en Simon Janse weten hun per
soonlijke wel en wee gekoppeld aan dat
van Walcheren. Wordt Walcheren iets aange
daan dan wordt hen iets aangedaan. Jan
Zwemer heeft zich in tal van publicaties nij
dig getoond over bedilzucht van ambtena
ren. In De Wete, het orgaan van de
Heemkundige Kring Walcheren, waar
schuwde hij ervoor dat je in de toekomst
ongetwijfeld wordt opgepakt voor het pis
sen tegen een boom en dat er ambtenaren
komen die belast zijn met de controle op
de hygiëne van particuliere koelkasten
(oktober '96). Jan Zwemer nu: "Ik stoor me
mateloos, en dan druk ik me nog vriende
lijk uit, aan het bestuurlijk-planologisch
enthousiasme waarmee bijvoorbeeld aan de
rand van Oostkapelle eeuwenoud cultuur
gebied vernietigd is om plaats te maken
voor smakeloos tekentafellandschap. Daar
zijn holle bolle weitjes verdwenen die daar
sinds de middeleeuwen in gebruik waren.
In Middelburg is een weidegebied omge
ploegd tot Erasmuspark, met inwisselbare
'natuurelementen' zoals een vijvertje, een
schelpenpaadje, een speelveldje met wat
wipkippen. Ons land wordt zo een kleur
en smakeloos geheel. Winkelstraten, nieuw-
5 WANTIJ oktober'98
