Ontkoppeling nieuw
toverwoord
Marja van der Lubbe
In bet concept voor het 3e Zeeuws Milieubeleidsplan
wordt gesproken over ontkoppeling. Het milieubeleidsjar-
gon heeft er een nieuw begrip bij. Wat betekent ontkoppe
ling?
dDe definitie van ontkoppeling in
de Rijksnota Milieu en Economie
(1997) luidt: "In het streefbeeld
van een duurzame economische
ontwikkeling worden economische groei,
versterking van de concurrentiekracht, en
toename van de werkgelegenheid gecombi
neerd met een zorgvuldig beheer van ruim
te, natuur en biodiversiteit, een verminde
ring van de milieudruk en een aanmerkelij
ke vermindering van de inzet van fossiele
brandstoffen en niet-vernieuwbare voorra
den". Dit betekent dat economisch groei
gepaard moet gaan met een (absolute) ver
mindering van de milieubelasting: "ontkop-
peling".
Het eerste kabinet Kok concludeerde dat
een aanzienlijke groei in de productie valt
te combineren met een absolute verminde
ring van de milieudruk in de vorm van uit
stoot, grondstoffen- en energieverbruik,
ruimtebeslag en aantasting van de natuur.
Ook minister Pronk van Milieu heeft recen
telijk gepleit voor ontkoppeling.
Bedrijven
Bedrijven zijn erg enthousiast over het
nemen van technologische maatregelen die
zowel voordelig zijn voor het milieu als
voor de bedrijfsvoering. Deze soort ontkop
peling is vooral een vorm van efficiencyver
betering en zet de bestaande trend van
meer groei door. Verdere ontkoppeling
hangt vooral af van verschuivingen in de
richting van milieuvriendelijke activiteiten.
Er moet dus een trendbreuk plaatsvinden
in de huidige economische ontwikkelingen
om absolute ontkoppeling te realiseren.
Voor het tot stand brengen van een derge
lijke trendbreuk is het nodig materie- en
energiekringlopen te sluiten. Een simpel
voorbeeld van absolute ontkoppeling waar
bij gezocht wordt naar het sluiten van
kringlopen is kunstmest vervangen door
natuurlijke mest. Een ander voorbeeld is
het uitwisselen van reststoffen. Hiervoor
Steeds meer auto's doen de
milieuwinst per auto teniet.
Foto: Jaap Wolterbeek.
loopt een onderzoek in het Sloegebied. De
bedrijven in het Sloegebied hebben zelf het
initiatief genomen. Ook bij de inrichting
van de Axelse vlakte wordt gezocht naar
mogelijkheden tot het uitwisselen van rest
stoffen (water, warmte, lucht, etc.)
Relatief
Vaak is er sprake van relatieve ontkoppe
ling. Er is dan minder vervuiling per een
heid product, terwijl de totale milieudruk
toch is toegenomen. De auto is hiervan een
voorbeeld: per auto nam de milieudruk af,
maar in het totaal nam de milieudruk
afkomstig van auto's toe door de grote toe
name van het aantal auto's. Een ander voor
beeld is het aanbrengen van een waterbe
sparende douchekop en tegelijkertijd veel
vaker gaan douchen. Deze maatregelen ver-
minderen dus niet de milieudruk in absolu
te zin.
Rol
Bedrijven, consumenten en de overheid
spelen een belangrijke rol bij het tot stand
komen van absolute ontkoppeling. De over
heid moet in overleg treden met het
bedrijfsleven om de gewenste trendbreuk
te realiseren. Daarnaast moet de overheid
regelgeving opstellen die leidt tot ontkop
peling. Voorbeelden hiervan zijn het door
berekenen van milieukosten in de prijs van
goederen, minder belasting op arbeid en
meer belasting op grondstoffen, reductie
doelstellingen opleggen, stimuleringssubsi
dies verlenen, etc. De overheid kan zelf het
goede voorbeeld geven door zich nadruk
kelijk te richten op het aanschaffen van
milieusparende producten en diensten.
Daarmee geeft de overheid een signaal én
schept ze een markt.
Educatie van de consument wordt ook
gezien als een belangrijk instrument. Als de
consument zijn koopgedrag verandert dan
volgen winkelier en producent vanzelf.
Voor bedrijven geldt dat marktontwikkelin
gen worden aangegeven door de overheid,
door consumenten en door concurrenten.
Als een bedrijf het gevoel heeft achterop te
liggen ten opzichte van andere bedrijven,
zal het eerder vernieuwingen oppikken.
Zeeland
Het uitgangspunt van de provincie Zeeland
bij het opstellen van het 3e Zeeuwse
Milieubeleidsplan is relatieve ontkoppeling,
dus de milieudruk minder snel laten stijgen
dan de economie. Volgens de provincie is
absolute ontkoppeling in Zeeland niet te
combineren met bijvoorbeeld het aantrek
ken van nieuwe bedrijven. Hoe de provin
cie dan toch een bijdrage wil leveren aan
de absolute ontkoppeling op nationaal
niveau is onduidelijk.
De ZMF kiest voor absolute ont
koppeling, omdat alleen dan de
milieudruk werkelijk kan afne
men. Wat dit concreet inhoud en
waar we dan op in zetten of juist
niet, is ook voor de ZMF nog een
onderwerp van discussie.
Bovendien is het begrip ontkop
peling tot op heden vooral popu
lair in abstracte beleidsnotities.
We zien er in de praktijk nog heel
weinig van terug 9
Marja van der Lubbe is stafmedewerker milieu en econo
mie van de Zeeuwse Milieufederatie.
12 WANTIJ oktober'99
