Wereldwinkels, een
branche in ontwikkeling
Max Havelaar in super
markt en grootverbruik
Fair Trade en milieuzorg
Het idee dat aan de wereldhandel partijen
deelnemen met wel heel ongelijke posities,
en dat het mogelijk is om in ieder geval op
kleine schaal daar in de praktijk wat aan te
doen, bestaat al lang: de Fair Trade organi
satie bestaat dit jaar al weer 40 jaar (voor
heen onder de naam S.O.S.); ook is het dit
jaar 30 jaar geleden dat de eerste
Wereldwinkel werd opgericht, en het is al
weer ruim 10 jaar geleden dat het Max
Havelaar keurmerk verscheen op de koffie-
pakken.
Sortering
Er is heel wat veranderd in al die jaren. De
eerste Wereldwinkels begonnen in garages
en ruimten bij de kerk. Tegenwoordig zijn
veel van de inmiddels ruim 400 Wereld
winkels te vinden in winkelstraten, en zien
ze er professioneel uit, al worden ze meest
al draaiende gehouden door vrijwilligers.
Dat geldt ook voor een van de grotere
Zeeuwse Wereldwinkels: die in Goes. Deze
bestaat nu een jaar of 15, en heeft de
omzet na de verhuizing in 1997 naar de
Beestenmarkt flink zien stijgen.
Bij binnenkomst loopt de klant meteen
tegen het schap met eet- en drinkwaar aan
zoals dat van oudsher in Wereldwinkels is
te vinden. Wie verder gaat ziet een uitge
breide sortering speelgoed, textiel, servies
en andere handnijverheid.
Nelleke Grashoff, één van de 30 Goese
medewerkers, geeft aan dat het assortiment
en de klandizie in de loop van de jaren is
veranderd.
"Het begon destijds met de koffie en suiker,
en daar is in de loop der tijd van alles bijge
komen. Max Havelaar producten zijn nu
ook in heel wat supermarkten te koop, dus
we moeten ook andere dingen bieden. We
hebben nu veel mooie dingen voor het huis
en de keuken, en ook veel sieraden en kin
derspeelgoed. We zijn eigenlijk een soort
'cadeauwinkel van de Derde Wereld' gewor
den. We hebben klanten die al jaren speci
aal voor de koffie komen, en nu komen er
steeds meer mensen binnen omdat ze in de
etalage iets leuks hebben gezien. Daarbij is
er ook sprake van trends: bij ons zijn bij
voorbeeld tegenwoordig de olifanten en
boeddha's nogal in trek."
In sommige grotere Wereldwinkels is kle
ding te koop geweest, maar dat is helaas
weer voorbij, omdat de omzet te laag was.
Tot grote verrassing van Fair Trade heeft dit
niet de kop gekost aan de producenten: die
hebben na alles wat ze geleerd hebben
door levering via Fair Trade nu een veel
betere afzet op de lokale markt.
Sinds de eerlijke handel een eigen keur
merk heeft, worden de producten ook bui
ten de Wereldwinkels verkocht. Tien jaar
geleden is koffie als eerste op deze markt
gekomen, vervolgens de chocolade/cacao,
bananen, honing, en in 1998 de thee. Dat
blijkt een grote sprong voorwaarts opgele
verd te hebben: op het ogenblik verkopen
Wereldwinkels 15% van de eerlijke koffie,
de rest wordt verkocht via supermarkten en
andere winkels. De meeste supermarkten
hebben Max Havelaar koffie, thee en bana
nen in hun schappen liggen, honing en
chocolade zijn nog niet alom verkrijgbaar.
Een andere stijgende lijn zit in het gebruik
van Max Havelaar koffie in instellingen en
bedrijven. De Eerste en Tweede Kamer
gaven het goede voorbeeld, en drinken nu
al weer jaren Residentie-koffie. Drie minis
teries, vele gemeenten en talloze bedrijven
volgden, en ook in Zeeland staat zowel bij
de provincie als bij de meeste gemeenten
Max Havelaar koffie op tafel.
Bij wie dat op zijn/haar werk nog niet het
geval is: begin er eens over. De smaak kan
geen probleem zijn, want er is keus uit
bijna 20 soorten.
Al met al is het marktaandeel van Max
Havelaar koffie nu 3%, van de bananen 5%,
van de thee 0,5%, en van de chocolade en
de honing nog minimaal.
Zuivere koffie en milieu
En speelt het milieu ook een rol bij het in
slaan van producten?
Wereldwinkels profileren zich voornamelijk
met hun verhaal over de eerlijke beloning
van de producenten. Maar naast een goede
prijs en redelijke arbeidsomstandigheden
(d.w.z. naar plaatselijke begrippen) blijkt
ook milieu inderdaad een rol te spelen bij
het selecteren van de producten. En dat is
niet vreemd, want ecologisch te werk gaan
is niet alleen goed voor het milieu, ook de
boeren en andere producenten hebben er
vaak zelf direct baat bij.
Juist in de Derde Wereld doen zich zeer
ongezonde toestanden voor wanneer er
(zonder ARBO-regels) met giftige stoffen
wordt gewerkt. De vruchtbaarheid van
mannen die op bananenplantages werken
heeft bijvoorbeeld zwaar te lijden onder het
kwistige gebruik van chemicaliën. Als alle
bomen op de koffieplantage worden ge
sloopt omdat dat makkelijker werkt, waar
haal je dan het hout voor je vuurtje van
daan, en waar vind je schaduw? En als spec
taculaire oogsten door veel kunstmest en
spuiten ten koste gaan van de bodem
vruchtbaarheid, hoe moet het dan met de
toekomstige oogsten?
Importeur/handelsorganisatie Fair Trade, de
grootste bevoorrader van de Wereldwinkels,
is dit jaar begonnen met productgerichte
2 Vouwblad Wantij december "99
