vliegtuigen landen of boeren ploegen. Het
water klotste tegen de Brabantse Wal en het
zoetwatergetij in de Biesbosch was uniek in
de wereld.
De open Delta was een fascinerende ont
moeting tussen drie grote Europese rivie
ren en de Noordzee. Ecologisch om van te
watertanden, hoog productief, gevarieerd
en met een hoge mate van natuurlijkheid.
Het is niet zonder pijn in het ecologische
hart als aan die situatie wordt terug
gedacht.
Natuurlijk is het te gemakkelijk om de
bestuurders van die tijd een verwijt te
maken. Men deed dat op basis van de
informatie waarover men toen beschikte en
nog belangrijker met de prioriteiten van die
tijd. Maar ondertussen weten we beter en
wordt duidelijk dat het Deltaplan ook een
keerzijde heeft.
Diep een enorme vracht giftige bagger ligt
opgestapeld. Het saneren van deze bodem
zal miljarden gaan kosten.
Meren
Door de compartimenteringsdammen is
een aantal meren ontstaan zoals de
Grevelingen, het Zoommeer, het
Markiezaatsmeer en het Krammer-Volkerak.
Het Grevelingenmeer en het Veerse Meer
zijn zout gebleven, een bewuste keus
omdat de kwaliteit van het water dan beter
is te garanderen en de natuur- en recreatie
waarden er wel bij varen. Desalniettemin
bezit het watersysteem een wankel even
wicht en bijvoorbeeld in langdurige warme
periodes bestaat de kans dat er op grote
schaal gebrek aan zuurstof optreedt met
alle gevolgen van dien.
De getijdegebieden van het Krammer-
Hoeveelheid schorren en slikken door dammen dramatisch gedaald.
Foto's: Jaap Wolterbeek.
Giftige bagger
Een belangrijke les die het Deltaplan ons
leert is dat het ingrijpen in een natuurlijk
ecologisch systeem als een estuarium tot
onverwachte gevolgen kan leiden.
Om te beginnen in het Haringvliet/Hollands
Diep. Via deze zeearm kan het water van de
grote rivieren worden afgeleid door cle
Haringvlietsluizen. Omdat dit alleen
gebeurt bij een forse afvoer staat het water
in deze zeearm vaak stil, zodat het slib de
mogelijkheid krijgt te bezinken. Aan het
slib zit een groot deel van de vervuiling
gekoppeld, dat met de rivieren wordt aan
gevoerd. Dit heeft tot gevolg clat er nu op
de bodem van het Haringvliet en Hollands
Volkerak en Zoommeer zijn veranderd in
een stagnant zoet-systeem. Dit om Zeeuwse
en Brabantse landbouwbelangen te dienen,
maar duidelijk blijkt hoe moeilijk het is om
deze systemen ook ecologisch gezond te
houden. De gemeente Bergen op Zoom
worstelt met de waterkwaliteit van de
Binnenschelde. Om de recreanten helder
water te kunnen aanbieden zijn drastische
maatregelen nodig. Er kan gekozen worden
uit een zoute variant (meer leegpompen en
weer vullen met zout water uit de
Oosterschelde) of een zoete variant (door
de aanplant van zuiveringsmoerassen). In
allebei de gevallen praten we over oplossin
gen die meer dan 10 miljoen gulden kos
ten.
Stormvloedkering
Óok het prestigieuze sluitstuk van de
Deltawerken, de bouw van de stormvloed
kering, kent zijn schaduwzijden. De water
kwaliteit is prima, maar doordat er nu veel
minder zeewater in en uit stroomt zijn de
geulen te groot. De geulen vullen zich op
met materiaal dat van de hogere delen
afkomstig is. Deze zandhonger zal er op de
langere termijn toe leiden dat alle platen
en slikken niet meer droog vallen bij laag
water. De honderdduizenden steltlopers
die jaarlijks van de Oosterschelde gebruik
maken als broed-, doortrek- of overwinte-
ringgebied zullen naar een ander gebied
moeten gaan uitkijken, en het probleem is
nu juist dat die er nauwelijks zijn en eigen
lijk al door andere steltlopers zijn bezet.
Schorren zijn een schaars goed in de Delta,
omdat ze aan het getij zijn gebonden. De
Oosterschelde kent nog kleine plukjes, in
de Westerschelde dreigen ze als gevolg van
de erosie door de verdieping van de vaar
geul te bezwijken.
Herstel
De Deltawerken laten zowel zien tot wat de
mensheid in staat is, als tot welke onvoor
ziene gevolgen menselijk ingrijpen kan lei
den als een grootschalig ecologisch systeem
op de schop wordt genomen. Evenals in
de kuststrook worden de eerste stappen
gezet om de ergste gevolgen van de ingreep
te verzachten. De Haringvlietsluizen wor
den op een kier gezet om het getij weer
terug te brengen in het noordelijk deel van
de Delta. Er wordt gestudeerd op het weer
herstellen van de estuariene gradiënt in
de Oosterschelde door zoetwater via de
Krammersluizen of anderszins toe te laten.
De enige zeearm die niet ingrij
pend is verbouwd is de
Westerschelde. Alhoewel, niet in
het kader van de Deltawerken,
wel als we denken aan het verdie
pen en kanaliseren van de vaar
geul. De Westerschelde is de
enige plaats in de Delta waar die
waardevolle overgang van zout
naar zoet nog in takt is. Terecht
dat de Westerschelde nu volop in
de aandacht staat. Overgeslagen
in het Deltaplan, maar nu boven
komen drijven als het meest com
plete estuariene ecosysteem van
de Delta. Het kan verkeren
Thijs Kramer is hoofd Groene Ruimte hij de Zeeuwse
Milieufederatie.
6 WANTIJ december'99
