schorren, kreken en veengebieden.
Dat wat we binnendijks aan natuurgebie
den tegenkomen in het cultuurlandschap
heeft vaak te maken met de ontstaansge
schiedenis. De Yerseke en Kapelse Moer
als de oudste gebieden, met veen in de
ondergrond en een zout/brak karakter, de
kreken in Zeeuws Vlaanderen, de weilan
den op Walcheren. Niet te vergeten de
groene linten door het landschap, de dij
ken. De beste boomkikkergebieden treffen
we aan op de wallen van Retranchement
en Aardenburg, daar heeft de tijd stil
gestaan en konden de boomkikkers zich
handhaven.
Natuurbeleid
Het natuurbeleid, met aankoop en beheer
van de meest waardevolle natuurgebie
den, zorgt er ook voor dat belangrijke cul
tuurhistorische waarden beschermd wor
den. Veel natuurwaarden zijn gebonden
aan oude verkavelingspatronen (Yerseke
Moer), vestingwerken (Retranchement) of
illustreren mede de ontstaansgeschiedenis
van Zeeland (dijken, kreken, terpen).
Organisaties zoals het Zeeuwse Landschap
en Natuurmonumenten hebben het
behoud van cultuurhistorische waarden in
de doelstelling staan,
In de praktijk van alledag komt de natuur
beheerder wel eens voor een lastige keuze
te staan: houden we het gebied zoals het
was of voegen we er ter wille van de
natuur nog een veedrinkput aan toe?
Uiteindelijk zijn dat nog overzichtelijke
keuzes, natuurorganisaties zoals het
Zeeuwse Landschap laten zich adviseren
door deskundigen op dit terrein, zodat er
altijd een afgewogen besluit genomen
wordt.
Moeilijker ligt het af en toe met de
natuurontwikkelingsprojecten. Hier en
daar gaat er flink de schop in de grond
om een nieuwe uitgangsituatie voor de
natuur te creëren. Hele polders worden
afgegraven en opnieuw ingericht, zoals in
het kader van plan Tureluur het
Prunjegebied op Schouwen. Om conflic
ten met de cultuurhistorici te voorkomen
is aan de provinciale werkgroep natuur
ontwikkeling ook de provinciaal archeo
loog Robbert van Dierendonck toege-
voegd.
Actieprogramma
De cultuurhistorische waarden in het lan
delijk gebied behoren gevrijwaard te blij
ven van ernstige ingrepen. Dat is het beste
gegarandeerd als in de bestemmingsplan
nen buitengebied deze waarden worden
beschermd. Er is voldoende informatie
voorhanden, dus daar ligt het niet aan.
6 WANTIJ juni '00
Leesbaar landschap: natuur en cultuur
Foto: Jaap Wolterbeek.
in Zeeland.
Normaal gesproken gebeurt dat ook, maar
de meest waardevolle gebieden verdienen
extra aandacht. In de nota Belvedere is
een aantal gebieden in Zeeland aangewe-
zen met bijzondere cultuurhistorische
waarde. Deze gebieden zijn in het vorige
artikel opgesomd en op kaart weergege
ven. Het volgende actieprogramma komt
dan in beeld:
1Hier ligt een taak voor de provincie om
per gebied aan te geven wat de waarden
zijn, welke bescherming ze behoeven en
wat voor herstelmogelijkheden er zijn.
Deze eerste stap in het actieprogramma
kan de volgende vervolgacties oproepen:
2. In een streekplanuitwerking Belvedere
wordt per gebied aangegeven welke
bescherming de aanwezige cultuurhistori
sche waarden behoeven en wat daarvan in
de bestemmingsplannen moet worden
opgenomen.
3. Uit de inventarisatie van de herstelmo
gelijkheden kan een uitvoeringsprogram
ma worden gedestilleerd. Waar nodig dij
ken herstellen, of kreekoevers, oude sluis
jes of karakteristieke kleine landschapsele
menten.
4. Voor Zeeuws-Vlaanderen ligt een linie
herstelprogramma voor de hand. Er zijn
nog zoveel oude verdedigingswerken aan
wezig in dit gebied, van schansen, wallen
tot hele linies, dat een apart project op
zijn plaats is.
5. De dijken zijn de meest kenmerkende
landschapselementen van Zeeland. Veel
dijken zijn echter slecht onderhouden en
hebben niet de ecologische en landschap
pelijke waarden die ze in potentie bezit
ten. Een Zeeuws Dijkenplan moet recht
doen aan die potenties.
6. Het Eu regio krekenproject in Zeeuws
Vlaanderen behoort voortvarender opge-
pakt te worden. - -
7. Bij de uitwerking van het "Natuurbe
leidsplan voor Zeeland wordt recht gedaan
aan de cultuurhistorische waarden van het
betreffende gebied.
8. Geld is nodig om de benodigde herstel
maatregelen te kunnen treffen. In het
kader van Vitaal Platteland worden
Europese gelden ingezet om de landschap
pelijke kwaliteiten van het landelijk gebied
te versterken. Een aparte projectpot cul
tuurhistorie kan daar een onderdeel van
zijn. Naast Europese middelen zal gezocht
moeten worden naar lokale cofinanciering.
Van provincie, gemeenten en waterschap
pen mag een financiële bijdrage worden
verwacht.
9. Enige coördinatie is op zijn plek. De
provincie lijkt de meest aangewezen
instantie. Een cultuurhistorische werkgroep
of overleg kan de benodigde initiatieven
tot stand brengen om van het actiepro
gramma Belvedere een succes te maken
Thijs Kramer is Hoofd Groene Ruimte bij de ZMF.
