Oud landschap, nieuwe horizon
Belvedere gebied Zuid-Beveland
wov
Dit gebied bestaat uit twee cultuurhistorisch waardevolle gebieden:
de Zak van Zuid-Beveland en de Yerseke en Kapelse Moer.
Bijzonderheden van de Zak van Zuid Beveland:
kleine oude polders met bijbehorende (bloem)dijken;
weeltjes op plaatsen waar die dijken ooit zijn doorgebroken:
weilanden met drinkputten en heggen;
grenslindes, smalle kronkelende weggetjes, mooie oude boerderijen:
heggenreservaten;
fraaie stadsgezichten van Goes, Borssele, Nisse en Kloetinge;
Bijzonderheden van de Yerseke en Kapelse Moer:
zeer kleinschalig en onregelmatig patroon van slootjes en wegen;
een grote openheid van het landschap waaraan het ontstaan
(indijking van vroegere schorren) en het vroegere gebruik
(winning van turf en zout) nog zijn af te zien;
Fraai dorspgezicht van Wemeldinge.
Het oude cultuurlandschap in de Zal
Foto: Peter van Weerlee.
Een leesbaar landschap. Die uitdrukking wil zeggen dat
je een latidschap soms als een boek kunt lezen. Alle ele
menten vormen samen een verhaal, het verhaal van de
natuur en de cultuur van het gebied. Elk landschapsele
ment, iedere bladzijde van het boek, VQert je dieper de
geschiedenis in. De Zak van Zuid-Beveland en de Kapelse
en Yerseke Moer zijn van die leesbare landschappen.
De Zak van Zuid-Beveland en de
Yerseke en Kapelse Moer zijn
landschappen met veel cultuur
historische elementen. In de Zak
en de Moeren gaan cultuurhistorie en
natuur uitstekend samen. De Nota
Belvedere bevat geen plannen waarbij
reconstructie van cultuur ten koste gaat
van bestaande natuur. Hoogstens is er ver
schil van mening over de aanleg van nieu
we drinkputten. De echte bedreiging is de
horizonvervuiling rondom de gebieden.
Landschapselementen
In de Bevelandse Belvedere-gebieden zijn
er diverse elementen waarbij cultuur en
natuur elkaar versterken. Vaak worden ze
beheerd door het Zeeuws Landschap,
Natuurmonumenten of de Stichting
Landschapsbeheer Zeeland.
Vliedbergen moeten als monument welis
waar hun vorm behouden, maar geen
nood: met een bescheiden begrazing kun
nen daar nog heel wat leuke planten
groeien. Grenslindes zijn neergezet om
grenzen aan te geven of gebeurtenissen
te herdenken, en met hun eerbiedwaardi
ge ouderdom zijn ze een mooi stuk
natuur geworden. Ook in de Yerseke Moer
leidden ontstaansgeschiedenis en gebruik
tot variaties in hoog-laag, zoet-zout en nat-
droog, en daar maakt de natuur nog
steeds dankbaar gebruik van in de gebie
den die buiten de ruilverkaveling zijn
gebleven.
Geschiedvervalsing
Drinkputten zijn gegraven om het vee te
laten drinken, maar voor vochtminnende
planten en dieren zijn ze ook de moeite
waard. Zozeer, dat er nu hier en daar
nieuwe drinkputten worden gegraven
zonder de vroegere noodzaak.
Sommigen zien daarin geschiedvervalsing.
Ze betreuren dat daarmee de leesbaarheid
van het landschap afneemt: als je niet
meer kan zien wat een oude of nieuwe
drinkput, inlaag of vliedberg is, is het niet
meer zo duidelijk wat er vroeger is
gebeurd.
Het onderscheid tussen moderne (minder
aantrekkelijke) en oude (zeer gewaardeer
de) elementen is soms betrekkelijk. De
bunkers die in Zeeland in de Tweede
Wereldoorlog zijn neergezet, zijn destijds
waarschijnlijk verafschuwd. Tegenwoordig
krijgen sommige al de monumentenstatus.
Vleermuizen en mossen vinden er een
dankbaar onderkomen. Het kan verkeren.
Zoals gebruikelijk komen de bedreigingen
voornamelijk van de kant van de heden
daagse cultuur. Daarvan is de
Westerschelde Oever Verbinding (WOV)
de meest in het oog springende.
Weliswaar wordt de WOV zoveel mogelijk
'landschappelijk ingepast', wat o.a. een
nieuwe inlaag oplevert, maar over een
paar jaar zal deze weg toch luid en duide
lijk in de Zak aanwezig zijn.
Zowel het fraaie cultuurlandschap
van de Zak als van de Moer con
trasteren nogal met hun omge
ving. In de Zak geldt dat voor de
sky-line van de kerncentrale en
van de industrie in het Sloege-
bied. In de Moer vallen de nieuwe
hoge bruggen over het Kanaal
door Zuid-Beveland het meest op.
Misschien weten onze nakomelin
gen de afwisseling van nieuwe
horizon en het oude cultuurland
wel te waarderen, al is dat nu nog
moeilijk voor te stellen
Gerda Spaander is lid van de Wantijredaclie.
12 WANTIJ juni '00