Voor echte bescherming
i is meer nodig dan
Belvedere
Jan-Eelco Dijk
Ik moet denken aan al die zwoegende
milieugroepen, al jaren strijdend tegen
allerhande activiteiten die de leefomge
ving in hun gemeente aantasten. In het
ene dorp heeft de plaatselijke fabriek
plannen om een dertig meter hoge loods
te bouwen, elders staat een trappelende
varkenshouder klaar om megastallen neer
te zetten. De vraag is of je met de nota in
de hand al die ongewenste ontwikkelin
gen in cultuurhistorisch waardevolle ge
bieden kunt tegenhouden, of ze aan stren
ge voorwaarden kunt binden. Met andere
woorden: breken er voor actiegroepen
drukke tijden aan?
Plannen
De nota biedt geen hapklare brokken, die
linea recta in het gemeentelijk beleid
moeten worden ingepast. De uiteindelij
ke verantwoordelijkheid ligt bij de provin
cie en de gemeenten. De provincie moet
de doelstellingen vertalen naar het streek
plan, en de gemeenten hebben de taak
om in hun bestemmingsplannen de doel
stellingen van de nota een plek te geven.
Vooral de vertaling naar het bestem
mingsplan is belangrijk, want dit plan
geeft aan welke activiteiten wel en welke
niet zijn toegestaan.
Verplichting
De rijksoverheid biedt de randvoorwaar
den. Die zijn niet alleen in de Nota
Belvedere geformuleerd, maar ook in
planologische kernbeslissingen zoals de
VINAC (de geactualiseerde Vierde Nota op
de Ruimtelijke Ordening Extra, deVINEX).
Alle overheden hebben op grond van de
VINAC de verplichting cultuurhistorie op
een volwaardige wijze bij hun planvor
ming te betrekken. Ruimtelijke ingrepen
die cle wezenlijke kenmerken van natuur
gebieden en karakteristieke landschappen
kunnen schaden, mogen niet dan in geval
van zwaarwegende maatschappelijke
belangen in uitvoering worden genomen.
Geen garantie
De doelstellingen van de Nota Belvedere
bieden goede uitgangspunten voor
bescherming, maar voor burgers en
milieugroepen is er nog een hoop werk te
verrichten. Er zijn gemeenten die hele
maal geen haast maken met het vernieu
wen van hun bestemmingsplannen. Hier
en daar wordt nog gewerkt met bestem
mingsplannen van twintig of dertig jaar
oud; daar zal weinig Belvedere in terug te
vinden zijn. Voorts is het van belang ook
nieuwe plannen aan een kritische blik te
onderwerpen. Niet alle gemeenten zullen
de doelstellingen van Belvedere even
enthousiast begroeten, zeker niet als de
economische ontwikkeling in het geding
is. Waar gemeenten ingrijpen in het karak
ter van waardevolle landschappen, is het
zaak in de gaten te houden of wel echt
sprake is van zwaarwegende maatschappe
lijke omstandigheden. Tenslotte is zelfs
een goed bestemmingsplan geen garantie
voor behoud van cultuurhistorische waar
den. Maar al te vaak blijkt het droevig
gesteld met cle handhaving van de plan
voorschriften.
Werk te over dus voor bewoners-
groepen en milieuverenigingen.
Belvedere is een mooie aanzet tot
een volwaardige plaats van cul
tuurhistorie in de Zeeuwse ruim
te. Maar voor de bescherming van
de vliedberg om de hoek en het
behoud van de weel een eindje
verderop, daarvoor is meer nodig
dan alleen deze nota
Jan-Eelco Dijk is milieujurist bij bet Bureau voor
Rechtshulp Zuid-Holland Zuid in Dordrecht dat in
samenwerking met de ZMF mensen die met milieupro
blemen kampen, juridisch helpt.
De Nota Belvedere heeft een nobele doelstelling: het rijk
wil voorwaarden scheppen voor een sterkere rol van de
cultuurhistorie in de inrichting van de ruimte in
Nederland. Geen enkel gebied is cultuurhistorisch waar
deloos, zegt de nota. Een aantal gebieden is naar het oor
deel van de Haagse beleidsmakers van bijzonder belang.
In deze Belvedere-gebieden is sprake van hoge cultuurhis
torische waarden; behoud en herstel van die waarden
heeft een hoge prioriteit. In Zeeland kregen zes gebieden
en twaalf steden het stempel: cultuurhistorisch waarde
vol.
Toeristische spoorlijn met coupure in de Zak. Foto: Peter van Weerlee.
16 WANTIJ juni'00