Volkerak- Zoommeer sterft
een zoete dood
Noodklok luidt
Thijs Kramer
Een gifgroene drab spoelt aan op de oevers. In het water
tiert de blauwalg welig. Het gebeurt niet vaak meer dat
vervuiling zo zichtbaar is. De waterkwaliteit van het
Volkerak- Zoommeer verslechtert in een razend tempo.
Zonder ingrijpen dreigt het meer op de grens van Zeeland
en Brabant een 'zoete dood' te sterven.
Zoommeer op de grens van Zeeland en Brabant valt onder de bescherming van de
Europese Vogelrichtlijn. Foto: Jaap Wolterbeek.
Het Volkerak-Zoommeer is in
1987 ontstaan door de aanleg van
de Oester- en Philipsdam achter
in de Oosterschelde. De dammen
zijn aangelegd om drie redenen:
1. de oppervlakte van de Oosterschelde
verkleinen om voldoende verschil tussen
eb en vloed te houden,
2. een getijloze binnenvaartverbinding
realiseren tussen Antwerpen en
Rotterdam,
3. de landbouw van zoet water voorzien.
Zo werd een van oorsprong zout getijden-
gebied omgetoverd in een zoet meer met
een vast waterpeil precies op NAP.
Driekwart van het meer bestaat uit water,
de rest zijn de voormalige schorren en
platen, die nu permanent boven water uit
steken.
Natuur
De voormalige schorren en slikken heb
ben de bestemming natuur. Ze worden
door natuurorganisaties beheerd met run
deren, paarden en grote grazers. De snel
heid waarmee het zout op de voormalige
schorren uitspoelt, bepaalt, samen met
het beheer, de vegetatieontwikkeling.
Vooral in het noordelijk deel is de zoutin-
vloed nog groot. Hier en daar ontstaan
duinvalleivegetaties en waar geen begra-
zing plaatsvindt begint zich bos te vor
men. Al met al ontwikkelt de natuur zich
zoals verwacht en dat levert een mooi
plaatje op. De 'droge natuur' althans, met
de natte gaat het in sneltreinvaart bergaf
waarts.
Helder
Tot ieders verrassing ontwikkelde het
meer zich na de afsluiting in 1987 naar
een helder watersysteem. In de begintijd
was optimisme troef. Dat is nu, 13 jaar
later, wel anders. Er moet snel wat veran
deren in het beheer van het meer. Het
verandert steeds verder in een troebele,
voedselrijke waterplas die ver verwijderd
is van het streefbeeld: een duurzaam en
gezond functionerend watersysteem. De
natuur staat op het spel. Het meer is
immers ook na de afsluiting een natuurge
bied van internationaal belang. Het is
aangewezen als gebied dat valt onder de
Europese Vogelrichtlijn en staat op de lijst
van internationaal belangrijke wetlands
(natte natuurgebieden). Dat wil niet zeg
gen dat er niets ondernomen is om de
waterkwaliteit te bewaken. In de periode
1989 tot 1999 zijn in het meer veertig
eilandjes aangelegd. Door de aanleg van
de eilandjes is de oeverlengte in het meer
verdubbeld, en dat is van belang voor het
voorkomen van allerlei vissoorten die een
rol moeten spelen om het watersysteem
gezond te houden. De eilandjes waren de
eerste jaren kaal zodat kluten, sterns en
plevieren er een ideaal broedgebied aan
troffen. Nu ze meer en meer begroeid
raken, verdwijnen deze broedvogelsoor-
ten weer en komen er andere voor in de
plaats.
Voedselrijk
De bron van de voedselrijkdom van het
Volkerak- Zoommeer is bekend: de
Brabantse riviertjes de Steenbergse Vliet,
Mark en Dintel. Zij voeren voedselrijk
water aan. De voedingsstoffen hopen zich
op in het meer. Dit leidt vervolgens tot
algenbloei.
Rijkswaterstaat buigt zich momenteel over
de maatregelen die genomen kunnen wor
den om de verslechtering van de water
kwaliteit te stoppen. Alleen forse ingrepen
lijken soelaas te bieden. Maatregelen zoals
het afleiden van de riviertjes, het rand-
6 WANTIJ december'00
