Gouden bergen
Nadelen en risico's
De techniek schept eindeloos veel moge
lij klieden. Gewassen kunnen precies zo
worden gemaakt als we ze willen hebben.
Ze kunnen worden aangepast aan moeilij
ke omstandigheden zoals droogte, zoute
milieus en kou, dus het wereldvoedselte
kort bestaat straks niet meer.
Productieprocessen kunnen efficiënter
worden gemaakt, de landbouw duurza
mer, het voedsel gezonder en ook nog
goedkoper, wat willen we nog meer
Maar zo simpel is het allemaal niet.
De meest toegepaste vorm van gentech
nologie is nog steeds de soja die resistent
is gemaakt tegen herbiciden, met name
Roundup (we spreken dan over Roundup-
ready soja). Inmiddels is wereldwijd 30%
van de geteelde soja transgeen. Daar zou
het milieu beter van worden, omdat er
dan efficiënter gespoten zou kunnen wor
den. Tot nu toe is vooral producent
Monsanto er beter van geworden, want
die levert niet alleen het zaaigoed maar
ook de Roundup. Uit onderzoek is geble
ken dat er nauwelijks minder bestrijdings
middelen worden gebruikt. En daarnaast
leidt deze techniek af van de werkelijk
milieuvriendelijke biologische teelt. Is er
eerst vooral gewerkt aan resistentie tegen
Roundup, nu vindt er een verschuiving
plaats naar resistentie tegen het enigszins
verwante Liberty (wel een erg fraaie naam
voor vergif)
De op één na meest gangbare toepassing
is die van maïs die niet meer wordt
belaagd door zijn grote vijand de maïs-
boorder. Door het inplanten van een gen
uit een bodembacterie krijgt de maïsboor-
der geen kans meer. Op zich zou dat wer
kelijk insecticide kunnen besparen. Maai
de kans bestaat dat het insect een resisten
tie zal opbouwen. En zo'n maïsplant met
ingebouwd gif, is dat wel gezond voor
degene die hem consumeert?
Een ander voorbeeld: de 'golden rice',
rijst met extra vitamine A. In ontwikke
lingslanden krijgen lang niet alle mensen
het voedsel dat ze nodig hebben.
Toevoeging van vitamine A aan de rijst kan
dan bij miljoenen mensen oogziekten
voorkomen. Ook hier de nodige 'maren':
die rijst zal waarschijnlijk duurder worden
dan de bestaande soorten en voor opna
me van die vitamine in het menselijk
lichaam zijn ook andere voedingsstoffen
nodig die voor arme mensen niet zomaar
beschikbaar zijn, dus het succes is nog
onzeker. Verder kun je je afvragen of de
huidige aanpak, namelijk het verbeteren
van de leefomstandigheden (waardoor
deze vorm van blindheid bij kinderen in
20 jaar al tot één derde is verminderd)
geen betere is dan boeren te binden aan
biotechnologie.
Gentechnologie als oplossing voor het
wereldvoedselprobleem heeft ook zijn
moeilijke kanten. Vooralsnog is er meer
dan genoeg voedsel op de wereld voor
iedereen, maar toch zijn er 840 miljoen
mensen ondervoed. Honger wordt dus
niet veroorzaakt door te weinig voedsel,
maar door een ongelijke verdeling, een
ongelijke toegang tot b.v. land en krediet,
door machtsverhoudingen, door rampen.
Dat neemt niet weg dat meer mensen een
redelijk deel van de koek kunnen krijgen
als die groter wordt, maar dat staat alle
maal nog te bezien. Overigens vallen de
resultaten van meeropbrengsten door
gentechnologie nog tegen.
Een zeer omstreden toepassing is de
'terminator technologie'. Daarmee krijgt
een plant na behandeling met een chemi
sche stof onvruchtbare zaden. Dat zou een
manier kunnen zijn om uitzaaien in de
TFÏet is moeilijk te overzien welke onbe
doelde neveneffecten het uitwisselen van
genen kan hebben.
Planten in het veld kunnen gaan kruisen
met soortgenoten. Dat is vervelend voor
boeren in de omgeving voor wie dat
schadelijk kan zijn, met name voor biolo
gische boeren die het over een heel ande
re boeg gooien. En op Roundup-ready
onkruiden zit al helemaal niemand te
wachten. Zo verspreidt zich op het ogen
blik in Canada een moeilijk te bestrijden
'super-onkruid', dat is voortgekomen uit
genetisch gemanipuleerde koolzaad en
een wilde verwant.
Wrang voorbeeld
,Een wrang voorbeeld van ongewenste uit
zaaiing is dat van de Canadese boer die
door Monsanto voor de rechter is ge
sleept. Hij verbouwt koolzaad en gebruikt
altijd eigen zaaigoed, dat nu tegen zijn wil
genetisch is veranderd door het transgene
Genetisch
veranderde
biet.
Foto: Jaap
Wolterbeek
omgeving te voorkomen, maar het ziet er
meer naar uit dat boeren hierdoor steeds
afhankelijker worden van de grote zaadle
veranciers.
Ondanks bovengenoemde voorbeelden is
het zeker denkbaar dat er, afgezien van
principiële bezwaren en de risico's, met
gentechnologie kan worden gewerkt aan
een duurzame samenleving. Dan moet
daarbij niet het belang van de produ
cent/multinational vooropstaan, maar
moet er worden gewerkt aan producten
die leiden tot besparing van energie,
grondstoffen en ruimte en tot verminde
ring van vervuiling.
koolzaad van de buren. En daarvoor wil
Monsanto geld zien. Schokkend is dat
Monsanto in deze zaak gelijk heeft gekre
gen.
Bij nieuwe chemicaliën zoals bestrij
dingsmiddelen worden er testen toege
past om effecten op de gezondheid te
kunnen inschatten. Voor genetisch veran
derde producten bestaat een dergelijke
testpraktijk ook, maar de testen hebben
tot nu toe maar kort geduurd. Dus de
kans blijft bestaan dat er op de langere
duur onbedoelde en ongewenste effecten
optreden. Het optreden van allergieën
zou zo'n effect kunnen zijn.
2 Consumentenblad Wantij december '01
