Korstmossen
graadmeter voor milieu
Richard Struijk
Richard Struijk is lid van de KNNV Walcheren en voorzit
ter van Duinbehoud afdeling Midden-Zeeland.
Tijdens een excursie door de duinen wordt mij regelmatig
gevraagd of het groengrijze spul dat soms de bodem
bedekt, mag worden meegenomen. Zegje 'nee', dan kijkt
men je meewarig aan en zie je ze denken: "Daar heb je die
natuurfanaten weer, niks mag." Zegje 'ja', dan krijg ik
Korstmos op muurtje van betonplaten Foto: R. Struijk.
Korstmos op tak Foto: R. Struijk.
den er jaren geleden nog plukjes baard-
mos op eiken in de Walcherse duinen.
Waar ze gebleven zijn? Veel mensen zal dat
Siberisch koud laten. Zij kunnen ook zon
der korstmossen welvarend en wellicht
ook gelukkig zijn.
Toch zijn dergelijke organismen
graadmeters voor de kwaliteit van
ons milieu
ruzie met de beheerder. De gulden middenweg ligt voor de
hand. 'Een paar plukjes dan en niet meer zeuren!"
Die grijsgroene partijen op de
grond zijn korstmossen of lichenen.
De aanduiding 'mos' is wat onge-
ïkkig: korstmossen zijn levensvormen die
ntstaan door het samengaan van een alg
n een schimmel, iedere combinatie met
:ijn eigen gedaante. Een 'gewoon' mos is
laarentegen geen samenwerkingsverband
naar een individu: een plant met stengel
n blad. Mossen groeien altijd in groepen
n vormen dan vaak 'kussens'.
endiermos
et sommige korstmossen versiert men
;raag bloemstukjes, kerstbakjes en derge-
ijke, in de veronderstelling dat het om
Islands mos zou gaan. Dat is een korst-
ios die in Nederland vrijwel niet meer
voorkomt. In Scandinavië tref je IJslands
mos nog wel volop aan, want daar zijn de
groei- en milieu-omstandigheden vele
malen gunstiger. Wat de excursiegangers
zien is rendiermos. Dat komt zowel hier
als in Scandinavië nog volop voor. De
naam spreekt voor zich, de rendieren voe
den zich ermee. Echt groen van kleur is
fiet niet. Geen wonder, want we hebben
et een bijzondere samenlevingsvorm te
loen van wieren en schimmels. De eerste
iggen ingebed in een massa schimmeldra-
Jen. Bijzonder is dat de wieren dankzij
hun bladgroen kunnen assimileren en dus
hun eigen voedsel produceren. Zonder de
schimmels redden ze het echter niet. Deze
zijn namelijk in staat organische stoffen af
te breken waarvan de diverse elementen
de wiercellen ten goede komen.
Vormen en kleuren
Korstmossen treffen we in alle vormen en
kleuren aan. Zitten er bij u op de betonte-
gels ronde, grijsgroene plakkaten, beheers
dan de drang tot schrobben. Ze zijn niet
alleen mooi, ze breiden zich maar lang
zaam uit en doen geen vlieg -laat staan
beton- kwaad.
Hier en daar zie je ook oranje plakkaten,
op golfplaten, kademuren en betonnen
grenspalen. Of op de Muraltmuurtjes, die
ooit dienden om het aanstormend zeewa
ter achter de dijk te houden. Dergelijke
korstmossen leggen een voorkeur aan de
dag voor kalkhoudend materiaal.
Zuurpruimen zijn er ook. Misschien beho
ren die wel tot de fraaiste. Ze bedekken
dode takken en ook hiervan wordt er
rond Kerst het nodige verzameld.
Stammen van bomen kunnen er aan de
westkant helemaal vol mee zitten.
Korstmoswoestijn
Gaat het sommige lichenen (de weten
schappelijke naam voor korstmossen)
voor de wind, andere zijn bedreigd.
Zwaveldioxide was een van de boosdoe
ners. Zo ontstond er in de jaren zestig en
zeventig het begrip 'korstmoswoestijn'.
Nu de olie zwavelarm is geworden en
steenkool vrijwel niet meer gestookt
wordt, duiken de korstmossen overal
weer op. Maar niet alle soorten. Zo groei
17 WANTIJ april'02
