Gezonde wateren
Daarmee zijn we beland bij de Delta en bij
Zeeland. En bij het volgende probleem.
Want vanwege alle dammen in het
Deltagebied kan het water niet meer zo
maar naar zee stromen. De kunst is een
situatie te creëren waarbij de afwatering
naar zee wordt vereenvoudigd zonder dat
het gevaar toeneemt dat de zee weer (een
deel van) de Delta blank zet. Delta in
Zicht heeft tot doel inrichtingsopties te
beschrijven die tegemoet komen aan deze
eis tot afwatering.
Een belangrijke nevendoelstelling is het
creëren van ecologisch gezonde
Deltawateren. Uiteraard is er ook aan
dacht voor andere functies zoals wonen,
werken, landbouw, visserij en recreatie.
Het uitgangspunt voor alle functies is dat
ze geen aanslag mogen plegen op een
gezonde natuurlijke ondergrond. De
natuurlijke ondergrond wordt zogezegd
sturend voor verdere inrichting. Dat bete
kent bijvoorbeeld geen bebouwing op van
nature natte plaatsen.
Blauwalgen
De ecologische ambities zijn begrijpelijk,
want de verhoging van de veiligheid in
Zuidwest Nederland is in algemene zin
ten koste gegaan van de natuur. Bij het
opstellen van het Deltaplan in de jaren
vijftig was er nou eenmaal weinig aan
dacht voor de mogelijke keerzijde van het
plan. Voor het historisch perspectief: pas
in 1967 kwam de Club van Rome voor het
eerst bijeen om de zorgelijke toestand van
het milieu te bespreken. De meren die
door de Deltawerken ontstonden, bleken
lang niet zo ecologisch robuust als de oor
spronkelijke watersystemen en fungeer
den in sommige gevallen ook nog eens als
bezinkplaats voor vervuild slib. Een wind
stille periode in de zomer leidt tegen
woordig in elk meer wel tot een eigen
probleem. Het Volkerak-Zoommeer spant
daarbij de kroon. Het meer is zó rijk aan
voedingsstoffen dat er de laatste zomers
enorme bloei van blauwalgen optreden.
De natuur krijgt daardoor jaarlijks een
dreun, waardoor absoluut geen sprake is
van een duurzaam ecologisch systeem.
Estuariene waarden
De ecologische robuustheid van de
Deltawateren kan verbeteren door estu
ariene waarden te herstellen (Een estuari
um is een wijde riviermond waarin eb en
vloed zich sterk doen gevoelen). Dat bete
kent voor de meren de herintroductie van
(enig) getij. Hierdoor verbetert de men
ging van het water en wordt zuurstofloos
heid tegen gegaan. Bovendien zorgt het
getij ook voor dynamiek van de bodem.
Een andere belangrijke estuariene waarde
is een geleidelijke zoet-zout overgang.
Door de schommelingen in waterpeil en
zoutgehalte ontwikkelen zich levensge
meenschappen die aangepast zijn aan
forse fluctuaties in externe omstandighe
den. Met andere woorden, deze levensge
meenschappen kunnen wel een stootje
verdragen.
Doorlaatdammen
Herstel van estuariene waarden vergt her
en der in de Delta de aanleg van doorlaat-
middelen in vaste dammen. Een opsom
ming: De grootste problemen doen zich
voor in het Volkerak-Zoommeer. Daarvoor
bestaan de meest uitgewerkte plannen.
Door de Philipsdam en de Oesterdam zou
water uit het Volkerak-Zoommeer de
Oosterschelde in moeten kunnen stromen
en mogelijk ook terug. Een andere ingrij
pende optie zou een doorlaat in de
Brouwersdam zijn (mogelijk zelfs met
getijdencentrale), zodat het getij op de
Grevelingen terugkeert. Vervolgens zou
ook de verbinding tussen Grevelingen en
Krammer hersteld kunnen worden. Een
futuristische optie is de verbinding van
Wester- en Oosterschelde herstellen, in de
buurt van Rilland. Een doorstroomvoor
ziening tussen het Veerse Meer en de
Oosterschelde (aan de westzijde van het
meer) is al op korte termijn te verwezen
lijken. Het verbinden van Grevelingen en
4 WANTIJ april '02
Haringvliet via de Scharrezee is ingewik
kelder. Ook kleinere verbindingsopties
worden binnen Delta in Zicht onderzocht,
zoals tussen de Schenge(s) en de
Oosterschelde. het Rammegors en de
Oosterschelde (en later wellicht ook met
de Eendracht) en de Braakman en de
Westerschelde.
Geen luchtfietserij
Er hangt een flink prijskaartje aan deze
ideeën. Toch lijkt het niet louter luchtfiet
serij, want zoals hierboven is toegelicht is
afwatering via de zuidelijke Delta voor de
veiligheid van nationaal belang. Daar is
wel een paar euro voor beschikbaar.
Bovendien is de visie bedoeld voor een
periode van 30 jaar, zodat er voldoende
gelegenheid is voor een gefaseerde reali
satie. Het grootste probleem voor het ver
wezenlijken van de estuariene dromen
lijkt voorlopig de geringe rivierwateraf
voer in de zomer, want met een klein
beetje zoet water kun je niet meerdere
zoet-zout gradiënten in stand houden.
In de komende maanden worden
de plannen verder uitgewerkt en
voorgelegd aan de Zeeuwse bevol
king. Volgend jaar moet de visie
klaar zijn. Daarna is het aan de
overheid om de visie om te zetten
in beleid
Vincent Klap is coördinator werkgroep Schelde-estua-
rium en Delta Overleg en gehuisvest bij de ZMF.
Bouw van een doorlaatmiddel in de Zandkreekdam. Foto: Jaap Wolterbeek.
