Donkere nacht te mooi
om te verliezen
Het oudste patrimonium van de mensheid
Luc van Beijsterveldt en Jaap de Hulster
Assimilatielampen in kassen, wegverlichting, verlichte
sportparken, laserbundels op monumentengevels en
neonreclames langs de snelweg. Licht is een onlosmake
lijk bijejfect van de verstedelijking en de 24-uurs-econo-
mie. Wie sterren wil zien, zal de stad uit moeten.
Maar ook op het platteland
rukt het licht op. In het geïn
dustrialiseerde West-Europa
is het nagenoeg onmogelijk
om nog plekjes te vinden waar de hemel
echt donker is. Jaarlijks worden miljoenen
guldens verspild door inefficiënte verlich
ting. Aangezien voor elektrische verlich
ting fossiele brandstoffen worden opge
stookt, betekent dit ook een ongewenste
uitstoot van kooldioxyde. Lichtvervuiling
vormt, net zo goed als lawaai en stank,
een aanslag op het milieu.
Werelderfgoed
Naast economische en ecologische scha
de, kent lichtvervuiling ook ethische en
esthetische bezwaren. De nacht is een
werelderfgoed dat steeds meer wordt
bedreigd door de almaar oprukkende
openbare en privé-verlichting. Bovendien
is het nachtelijk duister een esthetisch
waardevol bezit, dat niet zomaar mag wor
den opgeofferd aan verloren licht.
Veroorzakers
Nederland kent sinds de 17e eeuw open
bare verlichting. Het begon met olielan
taarns en ontwikkelde zich via gas- en
elektrische lampen tot de huidige natri
um- en kwikverlichting. Deze lampen
geven een zwakgloeiend, geel-oranje licht.
Dit wordt op de rijkswegen al gebruikt,
maar binnen de bebouwde kom over
heerst nog steeds het witte licht.
Straatverlichting veroorzaakt stoorlicht,
evenals lichtreclame, stadionlampen, glas
tuinbouw, bedrijfsterreinen, luchthavens,
disco-schijnwerpers, bouwlampen, laser
stralen en verlichting van sportterreinen,
openbare gebouwen en monumenten.
Dieren
Een teveel aan licht stoort nachtdieren in
hun winterslaap. Ze schuwen fel verlichte
plaatsen waardoor hun leefgebied versnip
perd raakt. Op die manier raken dieren
teruggedrongen in een steeds kleiner wor
dend leefgebied. Hun jachtgebied raakt
sneller uitgeput, wat hun overlevingskan
sen niet ten goede komt. Bepaalde popu
laties raken door het overvloedige kunst
licht geïsoleerd. Nieuwe snelwegverlich
ting betekent een extra barrière en maakt
investeringen in de ontsnippering van het
landschap door aanleg van wildtunnels en
ecoducten nutteloos.
Planten
De fotosynthese van planten wordt
gestuurd door licht. Sommige planten
kunnen niet groeien onder een continue
belichting. Andere planten vertonen
groeiafwijkingen. Het kiemen, de bestui
ving en het bloeien van de plant worden
door een teveel aan licht in de war
gestuurd. Voorbeelden zijn o.a. hopplan
ten langs een verlichte weg die minder
opbrengst leveren, bomen bij verlichtings
palen die in de winter bladeren blijven
dragen en de vorming van algen in grot
ten waar verlichting is geplaatst.
Mensen
Overmatig licht ontregelt het menselijk
bioritme dat wordt gestuurd door het
natuurlijk onderscheid tussen licht en
donker. De mens heeft de duisternis
nodig om zich te kunnen verzekeren van
een goede nachtrust. Bij lichtvervuiling
verliest de mens het zicht op het nachte
lijk landschap. Daarmee verdwijnt het
oudste patrimonium der mensheid. Voor
veel mensen is een donkere nacht simpel
weg te mooi om te verliezen.
Veiligheid
Een groot misverstand is de gedachte dat
wegverlichting de verkeersveiligheid per
definitie bevordert. Volgens verkeersdes-
kundigen berust dat op een illusie.
Overdadig veel verlichting zorgt voor een
vals veiligheidsgevoel op de weg, waar
door grotere risico's worden genomen.
Minder verlichting werkt niet alleen een
veiliger verkeer in de hand, ook de crimi
naliteit neemt af. In West Sussex
(Engeland) nam de politie de proef op de
som en schakelde na middernacht de
straatverlichting uit. Volgens het politie
rapport verminderde het aantal inbraken
en berovingen. Misdadigers hebben juist
licht nodig om hun slachtoffers uit te zoe
ken. Laat ze daarom zelf een zaklamp
meenemen, dat valt lekker op.
Energieverspilling
Uit Brits onderzoek blijkt dat in het
Verenigd Koninkrijk zo n 25 miljoen euro
per jaar wordt verspild door inefficiënte
verlichting. In de Verenigde Staten, waar
veel meer licht wordt verspild in de vorm
van spotlights op reclameborden en
immens verlichte sportstadions, loopt het
verlies op tot een miljard dollar per jaar.
Daar gaat het om een nutteloze verbran
ding van 6 miljoen ton kolen of, wat op
hetzelfde neerkomt, 23 miljoen vaten olie.
Dergelijke cijfers ontbreken voor
4 WANTIJ december '03
