Foto: Willem de Weert
wenen door de ruilverkaveling. De recon
structie van het oude bietenspoor als wan
delpad past in het idee van de ZMF om
het Zeeuwse landschap beter te ontsluiten
voor de recreant."
Melissa vindt ook dat er meer overnach
tingsmogelijkheden op de boerderij moe
ten komen. "Daar had ik er meer van ver
wacht. De boeren zijn huiverig om hun
privacy te verliezen. Het is natuurlijk ook
een hele stap om gasten op je erf te ont
vangen. maar het prachtige landschap van
de Zak leent zich er uitstekend voor."
WCL
Mariska van Nieuwenhuijzen is gebieds-
makelaar van de gemeente Borsele, waar
toe de Zak behoort. "Ik ben aanspreek
punt voor burgers, agrariërs, recreatieon
dernemers, kortom voor iedereen die iets
met de ontwikkeling van een vitaal platte
land wil doen. Ik kijk welke vergunningen
er nodig zijn, wat planologisch mogelijk is
en welke subsidiemogelijkheden er zijn.
De Zak kreeg een impuls door de aanwij
zing tot Waardevol Cultuur Landschap
(WCL). Dat was in de periode van 1994
tot 2001. Het beleid had tot doel de span
ning tussen landbouw, natuur en recreatie
in de Zak te verminderen door te zoeken
naar nieuwe economische impulsen. Ook
was het herstel van natuur, landschap en
milieu en een heroriëntatie van de land
bouw het doel."
Subsidie
Mariska vertelt dat er in die jaren 263 pro
jecten zijn gerealiseerd die samen een bij
drage van 4.683 000 ontvangen hebben.
"Dit bedrag mag je met ongeveer 2,5 ver
menigvuldigen door investeringen die in
de streek nieuwe economische activiteit
opleverden. Met het WCL-geld zijn bij
voorbeeld de haltes langs het spoor van
de stoomtrein verbeterd. Vervolgens ont
stonden in de nabijheid attracties zoals de
vlindertuin en diverse ateliers in
Langeweegje.
Er ging geld naar cultuurhistorie. Kerken,
molens, kasteelresten en monumentale
boerderijen (totaal ca. 220 objecten) ont
vingen subsidie voor restauratie. Bij de
schaapskooi kwam een informatiecen
trum. Ook de landbouw profiteerde mee.
Bedrijven werden toegankelijker gemaakt
voor toerisme. Er kwamen hofstedencam-
pings, siertuinen en een theeschenkerij.
Duurzame landbouw
Duurzame landbouw werd in de Zak
bevorderd door de oprichting van een
Milieucoöperatie. De coöperatie verbeter
de de productie- en afzetmogelijkheden
van nieuwe streekproducten zoals zacht-
en kleinfruit, met name de zwartebessen-
teelt. "Maar de biologische landbouw is
niet van de grond gekomen," plaatst
Melissa als kanttekening. "Dat was voor de
boeren een stap te ver. Dat komt ook
omdat er in de Zak weinig akkerbouw is
en veel kleinfruit. Het telen van biologi
sche appels en peren is moeilijk en voor
kleinfruit zoals bessen is de afzetmarkt
klein en daarmee economisch onzeker."
In 2001 stopte de bijdrageregeling WCL
van het ministerie van LNV De gemeente
Borsele heeft echter de intentie om het
beleid voort te zetten en schiep daarom
de functie van 'gebiedsmakelaar'. Die
functie oefent Mariska nu uit. Met mede
werking van haar en haar voorganger zijn
tot nu toe 35 projecten ingediend bij
Vitaal Platteland Zeeland. Daarvan zijn er
24 gehonoreerd en is een aantal in behan
deling. De grote vraag is hoeveel geld
beschikbaar komt nu de Zak dit jaar als
Nationaal Landschap is aangewezen. In
Zeeland zijn ook West-Zeeuws-Vlaanderen
en Walcheren tot Nationaal Landschap
bestempeld.
Spanningen
We constateren dat het landschap een
stuk van zijn oude glorie terugkreeg,
omdat er ca. 90 km kreken, welen en heg
gen hersteld zijn en nieuwe dijk- en erfbe-
plantingen aangelegd zijn. Een mooi
moment om ons neer te vleien in een
bloemrijk weiland met uitzicht op een
vliedberg. Op een bord (geplaatst met
WCL-geld) is de geschiedenis te lezen.
Daarna lopen we verder naar het
Trekkermuseum.
Daar vertelt Mariska dat er ook spannin
gen zijn. Zo keurde de gemeente Borsele
het uitbreidingsplan van het museum
goed, maar de provincie vooralsnog niet.
"Het beleid is niet altijd op elkaar afge
stemd. Wat de ene instantie bijvoorbeeld
in het kader van Vitaal Platteland Zeeland
goedkeurt, wijst de andere af op bijvoor
beeld planologische gronden. Een ander
voorbeeld is de intentie om de Zak auto-
luw te maken. Dat botst met het land-
bouwverkeer dat steeds grotere machines
gebruikt.
Grenzen
Ondernemers lopen soms tegen de gren
zen van de groei aan. Dan willen ze iets
grootschaligs wat volgens de overheid niet
in de kleinschaligheid van de Zak past.
Aan de andere kant protesteren dorpsbe
woners tegen de bouw van een fruit-
schuur die volgens de gemeente wel door
de beugel kan." (zie ook blz. 15
Handhaving).
We lopen door en zien onderweg restan
ten van het oude bietenspoor: huisjes in
dezelfde stijl, die vroeger als stationnetjes
fungeerden, weegbruggen en coupures
(openingen in de dijk die bij dreigende
watersnood gesloten kunnen worden).
We eindigen in de Vlindertuin in
Langeweegje. De tuin is een toeristische
attractie die profiteert van de ligging bij
het station van de stoomtram, maar heeft
geen relatie met het landschap van de
Zak.
De toeristen bij de Vlindertuin
brengen leven in de brouwerij. In
het dorp bloeien winkeltjes en
ateliers op die van de stroom
bezoekers meeprofiteren. Het is
het dilemma van de Zak: hoe
houden we het klein, mooi en
toch leefbaar?
Willem de Weert is eindredacteur van Wantij.
4 WANTIJ Juli '05
