In het voetspoor van Prins
Maurits de grens over_
Mauritsfort
wat dit blijfsel overbleef
In zijn boek 'Waar is de Tachtigjarige Oorlog gebleven?' spoort Jan
Blokker de lezer aan.
"Ga de steden en de dorpen langs. Schrap in de geest alles wat van
vandaag of gisteren is en vul de leegte met prenten van toen en de
verbeeldingskracht van nu." Welaan Wantijlezer, voorwaarts!
Onopgemaakt bed
Zes doden in Philippine
Een hele optocht
aeftv T erneuien
Grote Geul
Ipel do kust van Vlaanderen op de Spaanse bezetting te
I nl 1600 ter hoogte van deze plaats (-+C) met een vloot]
Slag bij Nieuwpoort
In juni 1600 verzamelen zich zo'n 1300 sche
pen bij Fort Rammekens. Nooit eerder werd
in de Zeeuwse wateren zo'n vloot gezien.
Aan boord Prins Maurits, opperbevelheb
ber van het Staatse leger. In de ogen van
de Spaanse heersers opstandelingen (Geu
zen) die in 1568 een oorlog begonnen die
tachtig jaar zou duren. De Staatse vloot wil
uitvaren naar de Belgische kust. Oostende
is sinds 1587 in Hollandse handen, daar kan
de vloot ontschepen en verder over land
optrekken tegen de Spaanse overheersers.
Verder aan boord zo'n achttienduizend sol
daten, bijna drieduizend paarden, kanon
nen, proviand en bier. Een harde wind uit
het zuidwesten maakt uitvaren echter on
mogelijk. De tijd dringt, want de Spanjaar
den zullen snel weet hebben van de enorme
troepenbewegingen en ook oprukken naar
de Belgische kust. Twee dagen worden man
en paard op de woeste Westerschelde door
elkaar geklotst. Kan een paard zeeziek wor
den? Dan vaart de vloot, wind mee, naar
Philippine om vandaar, over land, te voet
naar Nieuwpoort te trekken. Een tocht van
zo'n 70 kilometer.
Op weg naar Philippine kom ik door Fort
Maurits, in 1588 door de Staatsen aange
legd op een eiland in de Westerschelde. De
vrouw die sinds 1968 in het hartje van voor
malig Fort Maurits woont, verbaast zich kos
telijk over mijn belangstelling. Maurits heeft
in haar hart nooit een plaatsje veroverd. Zij
weet niet wie Maurits is maar wel dat in het
buurtschap bewoners zijn die de geschiede
nis van het Mauritsfort willen afstoffen. Ze
heeft horen zeggen dat daar 34.000 euro
toch meer betrokken bij haar aspergebed
waarvoor ze zich verontschuldigt, alsof het
nog niet is opgemaakt: "Asperges, ach
deze grond is daar feitelijk te zwaar voor."
Op 21 juni 1600 schuiven bij hoogwater de
platbodems aan de grond. De soldaten van
Maurits slepen door het slik hun kanonnen
aan wal. De schans bij Philippine wordt be
schoten. De Spaanse schanscommandant
en vijf anderen sneuvelen. Een bordje aan
de gevel van een mosselrestaurant laat zien
dat die schans zo ongeveer gelegen was op
de plek waar de aandachtige lezer dat bord
je bestudeert. Dat bordje vermeldt, in strijd
met standaardwerken, dat de vloot destijds
uit 2800 schepen bestond.
Vanuit Philippine trekt, met zo'n 4 kilome
ter per uur de stoet niet de bergen in, maar
over modderige dijkjes naar Assenede, over
Boekhoute naar Eeklo. Onvoorbereid op de
de bodem van die put ligt een Duitse tank,'
meldt de PZC op de dag van deze wandeling
(toeval bestaat niet). Na ongeveer een kilo
meter op een driesprong loop ik met het le
ger van Maurits dat de Hollekensstraat volgt
richting Assenede. Het Posthoornpad buigt
linksaf Polder St. Pierre in.
121 wantij juli 2010
voor beschikbaar is, maar denkt datje daar
weinig mee doet. Er staan sinds kort bord
jes. Ze kan in het landschap de contouren
aangeven van dat voormalig fort, maar is
tocht over land verdwaalt Maurits een paar
keer. Zie het voor je, zo'n langgerekt leger
dat rechtsomkeert moet maken op een smal
dijkje? Bij Posthoorn steek ik de grens over
en volg het goed aangegeven Posthoornpad
(12 kilometer). Op de dijk van Posthoorn
naar Assenede wandel je als over een vlon
der. Rechts van de dijk ligt de Roode Polder
(uit 1555), links zie je met een beetje ver
beelding de zee uit 1600. In de berm hier
en daar borden met informatie over 'de bo
demloze put' bijvoorbeeld: een weel die in
1808 na een dijkdoorbraak ontstond. 'Op
j Voorm arts
Cap tils
BlZRYLtZT
M iiriftit/
Waifrvhrt
t, U
De liefhebber van vaderlandse geschiedenis
loopt nog een kleine kilometer mee met het
Staatse leger. Als ik over kinderkopjes rechts
af het natuurreservaat 'De Grote Geul' in
kan, deserteer ik. Hier heerst gewijde stilte.
GeWod met bevaarbaar watw
Bl| eb droogvallende slikken
Hier kwam het leger aan t
U bevindt zich hier
Op een dijk doen populieren, vier rijen dik,
denken aan de zuilen van een kathedraal.
Als ik de kerk uitkom, ligt daar de Grote Geul
in volle glorie, met op de achtergrond het
torentje van Assenede waar het leger zich
ondertussen wel te goed zal doen aan bier.
Assenede had ooit 4 brouwerijen.
We schrijven 1600. Nederland vecht zich los van Spanje.
Anthonis Duyck volgt tussen 1591 en 1602 als een soort
journalist de militaire campagnes van Prins Maurits. Hij
beschrijft in zijn 'Journaal' ook de tocht door Vlaande
ren die leidt tot de Slag bij Nieuwpoort. Op de dag dat
het Journaal van Anthonis Duyck bij opbod verkocht
wordt*, zoek ik naar 'wat dit blijfsel overbleef'. Wat is
er nog te vinden van die tocht?
Op de weg naar Boekhoute, inmiddels een
vissersdorp zonder haven, zie ik het leger
van Maurits terug. Dat gaat op weg naar
Nieuwpoort, waar het later slag levert met
de Spanjaarden. De deserteur pakt in alle
stilte een pintje bij De Gouden Appel in
Boekhoute en sluipt vandaar weg richting
startpunt Posthoorn.
QE Jan Moekotte is lid van
de Wantijredactie.
Bronnen o.a.:
*Anthonis Duyck: Journaal (enkel antiquarisch te
verkrijgen; het ging op de eerder genoemde veiling
voor 123,80 euro van de hand.)
www.staatsspaanselinies.nl
wantij juli 2010 ((13
