Hans Achterhuis
heeft band met
Zeeland
Kijk verder dan
economie
Interview
We ontmoeten Hans Achterhuis in zijn woonplaats Utrecht
in de vroegere kerk 'Maria Minor', nu een roezemoezig
café waar vooral Belgische bieren getapt worden.
Wemeldinge
Theologie en filosofie
Utopie
De jongste Thijs Kramerlezing van filosoof Hans
Achterhuis en de reflecties erop van ecoloog Chiel
Jacobusse en ondernemer David Luteijn hadden een
hoog' tussen droom en daad' gehalte. Dat paste
uitstekend in de doelstelling: voortbouwen op het
gedachtegoed en de inspirerende kracht van Thijs.
Mens centraal
Willem de Weert
Achterhuis is geboren en getogen in Twente
en keerde er na veel omzwervingen, o.a.
een verblijf in de Verenigde Staten, terug.
Hij ging als hoogleraar aan de Universiteit
van Twente met pensioen. Nu woont hij met
zijn vrouw in Utrecht, halverwege Amster
dam en Den Bosch, handig omdat daar de
kinderen en kleinkinderen wonen. Aan Zee
land heeft hij dierbare herinneringen. Als
kind kwam ik in Zierikzee. Mijn moeder
heeft er op de hbs gezeten. We gingen
regelmatig bij tante Renske op bezoek. Een
hele reis met trein en boot. Ik herinner me
de tram naar Renesse nog en de verwoes
tingen van de Ramp in 1953. Tiny en ik hebben
ook een tijdje in Zeeland gewoond, in een
huisje aan de dijk in Wemeldinge. We kregen
er ons eerste kind. Mijn vrouw kreeg van
één van de winkeliers waar wij boodschappen
deden, een extra doosje eieren om aan te
sterken. De luiers legden we, ook op zondag,
te bleken tegen de dijk van de Oosterschelde.
We waren terug in Nederland van een
verblijf in Straatsburg. Ik werkte er in dat
huisje aan een Nederlandse versie van mijn
proefschrift over Albert Camus. Om wat te
verdienen, gaf ik les in Terneuzen. Nu
komen we nog jaarlijks in Zeeland als we
een familiebijeenkomst in het Badhotel
Domburg hebben.' De band met Zeeland is
anno 2012 beklonken in de uitnodiging voor
de Thijs Kramerlezing.
Achterhuis is geboren in een redelijk vrijzin
nig Nederlands Hervormd gezin in Hengelo.
Hij studeerde theologie en filosofie als
kopstudie. Is hij nog gelovig? 'Toen wel,
maar nu niet meer. Ik heb in de kerk gewerkt
bijvoorbeeld bij het Werelddiaconaat. Lang
zaam maar zeker ben ik uit de kerk gedobberd,
zonder spectaculaire breuk. Of God bestaat?
Daar vraag je mij iets als modern filosoof.
Misschien moet je stellen dat men in de
middeleeuwen meende dat men filosofisch
kon bewijzen dat God bestond, maar dat
de moderne filosofie niet meer meent het
bestaan of niet-bestaan van God te kunnen
bewijzen. Ik heb zelf nog steeds respect
voor religie, maar voor mij is het geen
levende werkelijkheid meer. Veel mensen
hebben een verhaal, een houvast nodig,
godsdienst voorziet daarin. Er zijn veel filo
sofen die atheïst zijn, zoals Camus, maar er
zijn er ook die de restanten van het geloof,
zoals troost, proberen te redden.'
Achterhuis specialiseerde zich in Wageningen
in milieufilosofie: de manier waarop mensen
met de natuur omgaan. Hij keek naar de
religieuze achtergronden, de technische en
de economische. 'Je kunt de natuur bijvoor
beeld zien als een creatie van God waarvan
we rentmeester zijn of vanuit de techniek
dat je de natuur moet beheersen en naar je
'De toestand van de deltawateren is alar
merend verslechterd door de sterk gekrom
pen oppervlakte aan inter-getijde gebied
en door de kwaliteitsverslechtering van
wat nog over is gebleven. De situatie is zo
slecht, dat bij een korte winterperiode de
steltlopers met duizenden sterven'. Chiel
Jacobusse, hoofd ecologie van stichting Het
Zeeuwse Landschap, zag in zijn reactie op
de lezing van Hans Achterhuis, volop aan
leiding om alarm te slaan. De waarde van
de Zeeuwse Delta staat ongelooflijk onder
druk. 'Het is een uitdaging voor de natuur
organisaties om dat bij de Zeeuwen tussen
de oren te krijgen.' Hij deed een klemmend
beroep op alle weldenkende Zeeuwen om
verder te kijken dan de economische belan
gen. Jacobusse richtte zich in het bijzonder
tot zijn medechristenen. 'Voor hen moet
het toch een vanzelfsprekendheid zijn, net
als voor hun volksvertegenwoordigers, om
rentmeesterschap hoog in het vaandel te
houden?' David Luteijn, ondernemer en
bestuurder, stelde vast dat de delta van
Rijn, Maas en Schelde een van de meest
kansrijke gebieden is om een verantwoorde
toekomst als werkplaats en woongebied te
ontwikkelen. Dus met economische groei,
die wel ecologisch verantwoord is. Hij pleitte
ervoor om in het Zeeuwse buitengebied
nieuwe kansen te scheppen voor wonen
en recreëren. Om zo verstilde gehuchten
nieuw leven in te blazen.
De titel van de lezing 'Zeeland, werkplaats
en woning' was Rinus van 't Westeinde,
fruitteler en landbouwvoorman, uit het hart
gegrepen: 'Maar wel met de mens centraal.
Die dan ook de verantwoordelijkheid neemt
werken en wonen samen met anderen - en
dat kan breed zijn, van boer tot burger, van
christen tot niet-gelovige - uit te werken.'
'Helemaal in de stijl van Thijs', luidde het
commentaar van broer Abe Kramer. 'We
leven nog sterk in de economie van het con
sumeren. De discussie in politiek Nederland
van nu is er ook weer op gericht om meer
te consumeren en te kunnen groeien. De
economie is heilig en we denken alleen van
uit dat standpunt. De menselijke waarden
staan langs de zijlijn. Ook de natuur is kind
van de rekening.' Oud-politica Jannie de
Looff-de Wild (CDA) vond de lezing en re
flecties erop hartstikke goed/Het zet je aan
het nadenken over wat werkelijk van belang
is voor je dagelijks leven en de toekomst. Er
kwamen heel mooie beelden van Zeeland
voorbij en dan wordt extra bevestigd: daar
moeten we zuinig op zijn.'
/gv Rinus Antonisse is journalist en lid van
de Wantijredactie.
121 wantij maart 2012
wantij maart 2012 ((13
