'Over snelwegen
met geluidswallen die het
zicht op het landschap
ontnemen.'
Geheugenverlies
Natuur is gezond
Natuurtekortstoornis
zijn, zijn er van overtuigd dat vervreem
ding van de natuur heel zorgwekkend
is en uiteindelijk zelfs kan leiden tot de
ondergang van zowel de natuur als de
mens. Een kleiner aantal optimisten ziet
het zonniger in, zij denken dat vervreem
ding niet zo erg is, de wereld is voortdu
rend in verandering, en mensen en vooral
kinderen zijn flexibel en passen zich mak
kelijk aan. Bovendien biedt de voortschrij
dende techniek nieuwe mogelijkheden
om geïdealiseerde natuurwerelden te
scheppen die het verlangen naar de echte
natuur eerder zullen versterken dan uit
doven. Ik zal beide standpunten wat uit
gebreider toelichten.
De denkbeelden van de pessimisten zijn
onder andere terug te vinden in het werk
van de Amerikaanse ecopsycholoog Peter
Kahn1. Als een samenleving steeds verder
vervreemdt van de natuur, dan brengt dit
volgens Kahn een fundamenteel risico
met zich mee dat hij aanduidt met het
begrip 'environmental amnesia', oftewel
een geheugenverlies met betrekking tot
natuur en milieu. Elke generatie ontwik
kelt op basis van eigen ervaringen haar
eigen maatstaf voor hoe de natuur en
het milieu er uit horen te zien, en deze lat
komt steeds lager te liggen. Er treedt een
gewenningsproces op, waardoor men
sen genoegen nemen met steeds minder
directe natuurervaringen. In dit verband
spreken de pessimisten ook wel van het
'uitsterven van de natuurervaring', een
proces waarvoor we uiteindelijk een hoge
prijs zullen moeten betalen in de vorm
van een verslechtering van onze gezond
heid en de kwaliteit van ons leven. En niet
alleen de mens zal volgens de pessimisten
de negatieve gevolgen van de vervreem
ding aan den lijve ondervinden, ook de
natuur en het milieu krijgen het zwaar.
Want als kinderen in hun jeugd geen band
meer met de natuur kunnen opbouwen,
zullen ze als volwassene niet gemotiveerd
zijn om zich in te zetten voor de bescher
ming van natuur en milieu. Zo ontstaat
een vicieuze cirkel waarin vervreemding,
vermindering van natuurervaring, en ver
mindering van natuurbescherming elkaar
steeds verder versterken.
Om hun argumenten kracht bij te zetten,
verwijzen pessimisten graag naar weten
schappelijk onderzoek naar de relatie tus
sen natuur en gezondheid. Dit onderzoek,
waar ik zelf ook bij betrokken ben, heeft de
laatste jaren een grote vlucht genomen.
Toen natuurorganisatie IVN mij vorig jaar
vroeg om een factsheet op te stellen, kon
ik moeiteloos meer dan vijftig goed gecon
troleerde studies opsommen waarin een
positieve invloed van contact met natuur
op de geestelijke en lichamelijke gezond
heid wordt aangetoond, en dat was nog
maar het topje van de ijsberg2. Het onder
zoek laat een brede waaier aan positieve
effecten zien. Zo blijkt uit diverse studies
dat een bezoek aan de natuur leidt tot
een grotere verbetering van de stemming
en het zelfvertrouwen dan een bezoek
aan de stad3. Ook voelen mensen zich na
afloop van een bezoek aan de natuur vita
ler en energieker, en presteren ze beter
op cognitieve tests. Zelfs onze hartslag en
bloeddruk reageren positief op de natuur,
en ons lichaam produceert minder van het
stresshormoon Cortisol4. Op bevolkings
niveau zijn in Nederland relaties aange
toond tussen de hoeveelheid groen in een
straal van een kilometer rond de woning,
en het aantal gevallen van ziektes zoals
depressie, astma en diabetes5. In Engelse
buurten met veel groen lopen mensen uit
de laagste inkomensklasse minder risico
om voor hun 65e te overlijden dan in
buurten met weinig groen6. Volwassenen
en kinderen die in de nabijheid van een
park wonen, worden meer gestimuleerd
om te bewegen, waardoor ze minder kans
hebben om overgewicht te ontwikkelen7.
Pessimisten zien de gezonde effecten van
de natuur als het resultaat van een evolu
tionaire ontwikkeling waardoor de mens
optimaal is aangepast aan een leven in de
vrije natuur. In het boek 'The good son'
uit 1999 stelt de Amerikaanse psychothe
rapeut Michael Gurian dat de menselijke
hersenen nog steeds zijn ingesteld op een
bestaan in natuurlijke omgevingen, en
daarom moeite hebben om de overdaad
aan prikkels in de moderne omgeving te
verwerken8. Een deel van de kinderen komt
hierdoor volgens hem in de problemen
omdat hun hersenen niet sterk en flexibel
wantij april 2014 If 5
