'Alle grote
veranderingen
zijn van buiten
Zeeland
gekomen.'
Friskijkers en
dwarsdenkers
Zeeland is nogal voor
polderen. Heeft dat
nog zin?
BL0F en Racoon
De onzekere
toekomst van
milieuorganisaties
Jan Rotmans (Foto: Robert
circulaire productiemethoden. 'Er is land
bouwgrond beschikbaar voor het produ
ceren van de juiste gewassen, de bedrijven
zijn er en er is een goede infrastructuur.
Op onderdelen gaat dat al redelijk in Zee
land. Er zijn aanzetten gemaakt. Maar
men moet doorpakken. Ik ben zelf al twee
keer met Zeeuwse boeren naar Sabic, de
plasticfabrikant (vroegere General Elec
tric), in Bergen op Zoom geweest. Eigen
lijk vreemd dat ik hierin het voortouw
moest nemen. Door het ontbreken van
een Zeeuwse trekker is dit initiatief helaas
toch weer stil gevallen. De veranderings-
dynamiek speelt zich in Nederland steeds
meer op regionaal niveau af. Ik ben
momenteel met een groot project bezig in
de regio Rotterdam-Delft-Den Haag. Ook
Amsterdam-Almere en Antwerpen zijn
volop in de weer. Om Zeeland heen vin
den dus grote veranderingen plaats. Zee
land dreigt de boot te missen.'
Rotmans spreekt in zijn boeken over fris
kijkers en dwarsdenkers. Zij zijn één van
de voorwaarden voor geslaagde transi
ties. 'Ik heb veel respect voor Tjeu van
Mierlo. Hij is zo'n friskijker en dwarsden-
ker en een enorme doorzetter. Ik heb
gezien dat hij tegen de stroom in durfde
gaan en nooit opgaf. Hij heeft altijd gepas
sioneerd gestreden voor de groene eco
nomie, een schoner milieu en behoud van
natuurwaarden. Wat mij betreft is hij
onvervangbaar en de vraag is dus wie dit
overneemt in Zeeland.'
Rotmans: 'Met Watermerk zijn we in
Zeeland polderend begonnen. Maar op
het moment dat je in een transitie zit
moet je juist keuzes maken. Ik heb
gewaarschuwd dat je niet kunt blijven
overleggen tot iedereen tevreden is. Het
lukt niet om de kool en de geit te sparen.
Je kunt niet verwachten dat iedereen
uiteindelijk nog meedoet. Zo'n twee
sporenbeleid zoals dat tien jaar geleden
op papier gezet werd, De Blauw-Groene
Oase en De Economie, staat leuk maar is
in de praktijk niet verenigbaar. Zodra je de
dingen in samenhang beziet, staan
onderdelen haaks op elkaar, althans zeker
voor de oude economie. Dan blijkt dat
niet alles kan. Ook de economische motor
komt niet op gang. Dus het is van allebei
niets. Ik zeg: kies op onderdelen. Zet in op
biobased en circulaire productie. Het
poldermodel heeft ons veel goeds
gebracht. Maar het zit misschien te veel in
het Zeeuwse DNA. Je komt niet meer uit
met het poldermodel. Ik verwacht van
bestuurders in de politiek en het
bedrijfsleven dat ze visie tonen. Ik gok op
de Kramers en de Van Mierlo's. Dat zijn
mensen die het wel zien. Die kijken verder
dan hun eigen tuintje en staan open voor
verandering. Maar je hebt wel rugdekking
nodig van bestuurders. In andere
provincies gebeurt dat wel. Ik heb wel
eens geroepen: alle grote veranderingen
zijn van buiten Zeeland gekomen. Neem
bijvoorbeeld de Deltawerken. Zeeland zit
in de achterhoede wat betreft het aan
tal burgerinitiatieven. Er is te weinig
samenwerking.' Jan Rotmans ziet bijvoor
beeld mogelijkheden voorde algencultuur
in Oosterschelde en Noordzee. 'Pioniers
zijn bezig met goede initiatieven. Maar de
opschaling is politiek niet haalbaar. Zo
bereiken we niets en blijft het nieuwe
goud liggen.'
In zijn boeken pleit Rotmans ervoor dat
energiebesparing cool moet worden. Met
een maatschappelijke beweging van
onderop in de vorm van prijsvragen, wed
strijden en iconen. Hij legt uit: 'We probe
ren de nieuwe orde te duiden met de taal
van de oude orde en dat lukt niet zo goed.
We denken veel te traditioneel. De hui
dige taal werkt niet bij de komende gene
ratie. Waarom betrekken we BL0F en
Racoon of een bekende Zeeuwse rapper
er niet bij? We moeten de transitie
modern communiceren. Geen Postbus
51-achtige dingen. Jongeren gaan niet
eindeloos praten, maar willen concrete
acties op een leuke, aansprekende
manier.'
Jan Rotmans (1961) is hoogleraar
transitiekunde en internationale
autoriteit op het gebied van transities
en duurzaamheid. Hij is ook oprichter
van ICIS, DRIFT, Urgenda en Nederland
Kantelt. Rotmans onderzoekt niet alleen
de kanteling van de samenleving, 'maar
probeert daar ook actief aan bij te
dragen'.
Bestaande milieuorganisaties zoals
de ZMf hebben volgens Rotmans
hun langste tijd gehad. Door te
blijven hangen in het poldermodel
hebben ze zichzelf onschadelijk
gemaakt en zijn ze minder scherp
geworden. 'Ze moeten zich
opnieuw uitvinden. Maar begrijp
me goed', zegt hij, 'mijn hart ligt bij
die clubs en de mensen die daar
werken. Maar ze hebben zich
geïnstitutionaliseerd en om hun
positie te behouden gaan ze zich
steeds dieper ingraven en koste
wat kost verdedigen. Uit deze
paradox komen, vergt leiderschap.
Maar er is geen alternatief.
Het moet anders. En het kan
ook anders.'
Peter Louwerse is lid van de
Wantijredactie.
wantijj oktober 2016 (f 11
