'In de combinatie
van luis in de pels
en bruggen
bouwer, heb ik
me heel goed
kunnen vinden.'
Actie en achterban
Krachtig bestuur
Deuk in vertrouwen
Grote stappen
Symposium
ven. De ZMf zocht als één van de eerste
milieuorganisaties eind jaren tachtig een
weg om de kloof tussen de overheid en
het bedrijfsleven te overbruggen. Iemand
die politicologie gestudeerd had, was
daarbij wel handig. Zeker als hij ook niet
vies was van actie, tegen de kerncentrale
Borssele bijvoorbeeld. Die staat er overi
gens nog steeds. Maar dat de tijden veran
derd zijn, zie je aan de zonnepanelen die
menig Zeeuws dak bedekken, ook hier aan
de dijk. 'In de combinatie van luis in de
pels en bruggenbouwer, heb ik me heel
goed kunnen vinden,' blikt de oud-direc
teur terug. 'Waar ik bijzonder van genoot,
was bijvoorbeeld de Scheldeloop (1990).
Ik was net bij de ZMf. Een voettocht van
bron tot monding waarbij de vervuiling
van de rivier aan de kaak werd gesteld.
Samen met sympathisanten onderweg
zijn, in dorpshuizen gesprekken voeren,
geweldig!'
'Van actie naar overleg', was de kop van
Wantij toen de ZMf in 1997 vijfentwintig
jaar bestond. Voorbeelden: van Ooster-
schelde Open... naar Plan Tureluur. Van
Golden Delta Boys... naar duurzame indus
trie. Van Kerncentrale Borssele... naar
molens van Zeeuwind. Maar zo simpel
ging dat niet. Tjeu zegt daarover: 'De ZMf
mocht niet vervreemden van zijn activisti
sche achterban. Dat was niet altijd gemak
kelijk. Het is daarom goed dat we altijd een
vereniging zijn gebleven. Dat is de beste
garantie dat de leden gehoord worden. De
ledenvergadering bepaalt immers de
besluitvorming. Over bijvoorbeeld kern
energie en de varkensinvasie wilden de
leden geen compromissen. Naar de rech
ter stappen is ook een wijze van actievoe
ren. 'Er is discussie gevoerd over de
confrontaties met bedrijven die in onze
ogen het milieu aan hun laars lapten.
Meestal ontzagen we daarbij het Zeeuwse
midden- en kleinbedrijf, maar de grote
jongens pakten we aan: Dow, Hoechst,
Pechiney, Total.'
Naast het spoor van de actie, koos de ZMf
voor de weg van het overleg. 'De ZMf
heeft altijd een krachtig en pluriform
bestuur gehad, met scherpe voorzitters.
Mannen als Chris Karelse en Jan van Seters
openden deuren naar het bedrijfsleven.
Hetzelfde geldt voor de contacten met de
politiek waarin bijvoorbeeld Jaap van der
Doef de weg wist. Anno 2016 maakt de
ZMf als adviserend lid deel uit van de SER
Zeeland, het belangrijkste adviesorgaan
van de Provincie Zeeland. Dat had je toch
dertig jaar geleden niet kunnen beden
ken? Vroeger waren we de vijand van de
overheid en het bedrijfsleven, nu zijn we
de partner.'
Tjeu betreurt daarbij dat de overheid 'ero
deert'. 'Ik ben geen voorstander van een
terugtredende overheid. Je kunt niet alles
aan de markt overlaten zoals de laatste
jaren gebeurt. In mijn ogen moet de over
heid de leiding nemen. Het bedrijfsleven
wil ook dat de Provincie de regie voert. Dat
is cruciaal in de overgang naar een groene
en circulaire economie. Het is jammer dat
in de Abdij de Directie Ruimte, Milieu en
Water is wegbezuinigd. Je ziet het terug in
de rapporten. Bij het onderwerp leefoaar-
heid lees je alleen over voorzieningenni
veau en digitale bereikbaarheid. Amper
een woord over schone bodem, water en
lucht. Gelukkig is die deskundigheid, en
betrokkenheid, er wel op het bureau van
de ZMf. Daar ligt ook het bestaansrecht
van de ZMf. Samen met maatschappelijke
organisaties als de ZB (Planbureau en
Bibliotheek van Zeeland) moeten wij een
betrouwbare en belangrijke schakel zijn in
het realiseren van een duurzaam Zeeland.'
Het vertrouwen in de overheid heeft bij
hem in de afgelopen jaren een flinke deuk
opgelopen. Vooral door het Westerschelde-
dossier. 'Het kabinet besloot dat er bij de
volgende verdiepingen van de Wester-
schelde evenveel aandacht voor de natuur
zou zijn, als voor het economisch belang.
De Westerschelde moest de ruimte krij
gen. De rivier mocht geen diep dood
kanaal worden waarin schepen aan en af
naar Antwerpen varen. De dynamiek van
het estuarium mocht niet verloren gaan,
moest juist versterkt worden. In het drie
luik veiligheid, natuur en economie, kan
de een niet zonder de ander. Daar hoorde
1200 hectare ontpolderen bij. Het kabinet
Balkenende zegde die overeenkomst een
zijdig op. En de ZMf kreeg de zwarte piet.'
Vorige maand maakte staatssecretaris
Dijksma bekend dat de Nederlandse eco
nomie in 2050 circulair moet zijn. Tjeu kan
het niet vlug genoeg gaan, maar zegt dat
het niet alléén van de overheid moet en
kan komen. 'Verschillende bedrijven
nemen initiatieven, ook in Zeeland, maar
de grote stappen ontbreken vooralsnog.
De economie moet veranderen van fossiel
naar circulair. En dat is niet alleen energie
halen uit water en weer. Dat betekent ook
fossiele grondstoffen als olie en gas ver
vangen door hernieuwbare bronnen. In de
chemie moet biomassa de olie gaan ver
vangen. En recycling. Dow kan afgedankte
matrassen hergebruiken bijvoorbeeld. Die
gaan nu allemaal de verbrandingsoven in.
En het kunstmestbedrijf Yara, dat nu nog
twee miljard kubieke meter aardgas als
grondstof voor het maken van waterstof
gebruikt, zal dat moeten gaan doen met
groene elektriciteit en elektrolyse.'
Het symposium over duurzame havens in
Zeeland betekent het einde van zijn werk
bij de ZMf. 'Het symposium is een mooie
gelegenheid om vooruit te kijken,' vindt
hij. 'De Zeeuwse havens hebben zich te
lang gefocust op de aanleg van de Wester-
scheldecontainerterminal (WCT). Door
daar aan vast te houden is tijd verloren
gegaan om tot een visie op verduurzaming
van het havenbedrijf te komen. Op het
symposium treffen politiek, bedrijfsleven,
wetenschap en de ZMf elkaar om over ver
duurzaming van de havens te spreken. We
moeten samen zoeken naar alternatieven.
Ik hecht daarbij zeer aan de rol van de
wetenschap en heb daarom steeds hoge
scholen en universiteiten bij het werk van
de ZMf betrokken. Ik hoop dat deze dag
een duurzaam Zeeland weer een stap
dichterbij brengt.'
raKl Willem de Weert is eindredacteur
van Wantij.
wantijj oktober 2016 (f 5
