Experimenteren
En dan is het natuurlijk
nooit af
3. De energietransitie
als opgave
Ruimtelijke gevolgen
Intussen moeten we in de delta rekening
houden met gelijktijdig optreden van
storm en hoge rivierafvoer. Een situatie die
niet vaak voor zal komen, maar toch.
Dat betekent afsluiting en overloop in de
delta in dit geval het Volkerak-Zoommeer
als het tegelijkertijd optreedt en door de
afsluiting de rivier peilen stijgen. Aan de
Vlaamse kant is dat tot nu toe anders.
Daar is altijd al samenloop van storm en
golfoploop in de Westerschelde. Aan de
Schelde zijn nu overloopgebieden gemaakt
in het zogenaamde Sigmaplan. Bij de
laatste storm op 3 januari jl. is dat allemaal
ook gebruikt: alle keringen in Nederland
gingen dicht en in Vlaanderen zijn de
overloopgebieden ingezet.
Behalve met teveel water moeten we
rekening houden met droge perioden en
zoetwater tekorten en natte perioden in
de steden met hevige zeer lokale regen
buien, die de huidige rioolsystemen niet
aan kunnen. De capaciteit van de riolen zal
nooit genoeg zijn. In Rotterdam is recent
een plein ingericht dat vol loopt in zo'n
situatie. Klimaatbestendig maken van onze
steden en dorpen, zorgen dat de cruciale
voorzieningen niet in overstroombare of
kwetsbare gebieden staan bij hevige
regenval. Alle gemeenten en grote risico
instellingen moeten nu in het kader van
het Nationaal Deltaprogramma een
stresstest uitvoeren.
Er is een enorm programma uitgevoerd en
nog steeds in uitvoering in de delta,
gebaseerd op visies uit het verleden.
Met veel van die projecten bewegen we
ondanks alles mee met de natuur, en
langzaam maar zeker koersen we naar een
meer dynamische delta. Niet helemaal
open, maar met een beheerst getij.
Precies zoals voorzien in 2006. En zoals
vele grote voorgangers als Henk Saeijs,
Thijs Kramer en anderen al ambieerden.
Daarmee is niet alles gezegd over natuur
lijkheid, we moeten het ook zien als
experimenteren met de ontwikkeling.
Zoals in het Haringvliet, waar we de kier
eindelijk dit jaar open krijgen en gaan
monitoren hoe het gaat verlopen, en
uitkijken naar een mogelijk vervolg door
een nog verbeterde aanvoer van zoet
water meer uit het oosten. Of nu voor de
Grevelingen, waar we met de huidige
situatie niet verder kunnen, maar ook niet
alles weten over de toekomst. Dus ook
daar is het experiment met de doorlaat
door de Brouwersdam aan de orde. En de
stap op weg naar het Volkerak. Voor dat
laatste hebben we nog tijd, omdat echt
eerst de zoetwatervoorziening moet
worden gemaakt, daar ben je nog tien jaar
mee bezig en dan kan je leren van getij op
de Grevelingen. Maar je moet natuurlijk
wel af gaan spreken dat je dat op termijn
gaat doen. Net als de monitoring in de
Westerschelde. Het is natuur, laat soms
gaan, maar stel vast wat gebeurt, en
laat gebeuren.
Tien, vijftien jaar geleden werden er
plannen gemaakt die op dat moment nog
lang niet gefinancierd konden worden.
Soms moet je geduld hebben, en wachten
tot het juiste moment om in te koppen.
Onlangs nog is dat gebeurd voor de
doorlaat Brouwersdam op grond van
initiatieven in Rijkswaterstaat om de
toestand van de grote wateren op
nationaal niveau weer eens te beschou
wen, en een kabinetsformatie die
middelen aanreikte. Of zoals ik eerder al
meldde, West-Zeeuws-Vlaanderen waar
visie uit de jaren '90 van de vorige eeuw,
pas kon worden verzilverd met Vlaams
geld en kustverdedigingsmiddelen van
later tijd.
Op termijn komt de grote vraag of we het
met grotere afvoer van de rivieren en de
zeespiegelrijzing gaan redden, Kunnen we
rustig gaan slapen? Is een kering - zoals nu
al in Rotterdam - bij Antwerpen onvermij
delijk (niet tussen Vlissingen en Breskens
zoals sommigen nog altijd denken)
vanwege de vloed en de golfoploop in de
Westerschelde? We hebben tijd om
daaraan te werken. Maar er komen ook
hele andere nieuw uitdagingen.
We moeten de grootschalige kweek van
wieren en algen gaan organiseren in de
delta en de voordelta om toch aan onze
eiwitbehoefte te komen omdat we minder
vlees gaan eten in verband met de
negatieve gevolgen voor onszelf en voor
het klimaat.
Een van de grootste opgaven die voor ons
ligt is de energietransitie op weg naar
vervangbare energie en stoppen met
uitstoot van broeikasgassen. De zon is een
oneindige bron; wind, waait wellicht op
het verkeerde moment, maar is ook een
grote bron, en alles wat beweegt onder
steunt de nieuwe energie-ambities. Er is
de laatste jaren veel in Nederland aan de
orde gesteld. Het moet toch een heerlijk
vooruitzicht zijn, zoals ik in mijn openings
woord stelde, dat we echt autonoom zijn
in onze energievoorziening en volledig
duurzaam.
In Parijs zijn afspraken gemaakt, en die
vergen nog wel even wat uitwerking om
het eufemistisch te zeggen. Ik laat de
stappen zien. We hebben nog maar net
11% 'groene sokken', en in 2020 zou dat
25% moeten zijn en in 2030 50%.
Een immense taakstelling, iets hoger dan
Europa dat in 2030 op 40% wil gaan
mikken. In 2050 moeten we wereldwijd op
95% zijn. En dan de opgave voor Zeeland.
Relatief lijkt dat weinig, maar de verhou
ding is complex, in Zeeland staan in de
industrie grote gebruikers.
Inmiddels zijn grote studies gedaan, zoals
ik aan het begin van deze lezing al zei, naar
de ruimtelijke gevolgen van deze verande
ringen. En de vraag dringt zich op:
'Kan dat allemaal wel?' Er is een nationaal
scenario geschetst voor de ruimtelijke
gevolgen, een oefening is gedaan.
Allereerst: besparen, isolatie, dan bent u
zelf aan zet. Dat gaat voor hele oude
huizen niet zo eenvoudig, maar voor de
naoorlogse woningvoorraad lukt dat
best wel.
Welk beeld heeft u van de ruimtelijke
gevolgen van nieuwe energiewinning?
1 PJ is een energie-eenheid die uitdrukt
een hoeveelheid energie per tijdseenheid.
We hebben in Nederland ca. 2.500 PJ
nodig. Dus vermenigvuldig deze getallen
met 2.500 en je ziet de enorme gevolgen.
Gelukkig is niet alles daarmee gezegd.
Wind van zee en deels op land (zonder dat
komen we er niet), en warmte uit de
bodem, ons nieuwe verwarmingssysteem.
En in Zeeland moet dat aardig lukken, ook
met aardwarmte. De enorme operatie
Noordzee is al geoefend met de ministers
van Energie van Europa tijdens de IABR in
2016, met een enorme maquette. Shell,
Van Oord, Havenbedrijf Rotterdam hebben
Lees verder op pagina 20.
wantij mei 2018 f 17
