Boekenkast
Delta
Over grenzen heen
Pallisaden op het strand van Valkenisse.
Foto: Loes de Jong
gefragmenteerde en geïndividualiseerde
samenleving is conservatisme of behoud
zucht dan een begrijpelijk fenomeen.
En de vraag is of dat dan helpt, of
beschermen, verdedigen helpt en of we
niet eerder zouden moeten ontwikkelen
en vooruit kijken. Daar zitten risico's aan,
maar niets doen of alles over je laten
komen is zeker geen optie.
Er is een schier oneindige bibliotheek
over onze delta. Heel veel van de boeken
en rapporten over de delta staan in
mijn boekenkasten in Rotterdam of in
Cadzand-Bad, tussen welke twee plekken
ik mijn tijd verdeel. Er zijn heel bijzondere
bij zoals de Landschapsatlas van Walche
ren, of de recent verschenen Landschaps
atlas van de Oosterschelde, beide door
Kees Bos en Jan Willem Bosch, of de
eindeloze reeks boeken over de Ramp,
of over de Deltawerken zelf zoals van
Marinke Steenhuis over de Deltawerken
als architectuur- en cultuurhistorisch
fenomeen. Of de romans zoals 'Dit is mijn
hof' en het kleine vervolg daarop over
Waterdunen onder de titel 'Het vierde
gewas', vorig jaar als geschenk in de week
van het Zeeuwse boek. Deze romans
hebben soms de vorm van feitenverslag,
soms elementen van persoonlijke
frustratie, en zijn soms een prachtige
beschrijving van de streekeigen karakteris
tiek. En dat is door elkaar gaan lopen.
Wat overigens wel heel mooie literatuur
oplevert. Of de hilarische film: 'Weg van
Jou' met treffende waardeoordelen van
buitenstaanders en vervolgens de
ongekende schoonheid van de delta, waar
je verliefd op en in kan worden. 'Verliefd
op de delta' zoals op deze prachtige foto
van Loes de Jong, die mij brengt bij een
van de allermooiste boeken over aspecten
van de delta die ik ken van Pauline van
Lynden: 'Donkere Palissaden'. Zij heeft
gedurende vele jaren prachtige foto's
gemaakt van de donkere palissaden zoals
zij ze noemt. Schoonheid alom.
Is het de delta van Rijn, Maas en Schelde,
en zijn dat eigenlijk de Lage Landen
tezamen van IJssel en IJsselmeer tot aan
Zeebrugge? Is het alleen de delta zelf van
Rotterdam tot en met Antwerpen? Het is
in elk geval meer dan Zeeland, al beseffen
veel inwoners van Nederland dat niet.
De Deltawerken, of de Ramp van 1953,
dat was toch Zeeland? Enfin u weet beter.
Maar dat is ook direct een vraagstuk van
identiteit en van begripsvorming over
grenzen heen, en dat maakt besturen
lastig. Over de grenzen heen van water en
land, van gemeenten, provincies, Rijk en
ook van Staat der Nederlanden. Wat het
complex maakt is dat de territoriale
gerichtheid van ons bestuurlijk bestel niet
uitnodigend is om over grenzen heen te
denken, dat de fysieke constructie van de
delta met haar eilanden ook niet altijd
helpt, dat de versnippering van beheerin-
stanties van de natuur- en landschaps-
gebieden evenmin helpt, dat de vertegen
woordigende democratie en haar
zogenaamde legitimatie vooral lijkt te gaan
Lees verder op pagina 8.
wantij mei 2018 5
