'Tijd om zoute landbouw,
zeespiegelstijging en
zandhonger aan te pakken'
Prof. Dr. Klaas Timmermans:
Om een Deltagebied verantwoord te gebruiken,
moet je het systeem eerst goed begrijpen. Alsof je
een dashboard hebt met knoppen en metertjes
waarvan je wel weet hoe het werkt, maar het kost
heel veel tijd voordat je het goed begrijpt.
Zeekraal en zeegras
Oesterrif
Opslibbing
Het Verdronken Land van Saeftinghe is door
sedimentatie, na de duinen, het hoogste natuurlijke
punt van Zeeland geworden. Foto: Loes de Jong
Peter Louwerse
Prof. Dr. Klaas Timmermans legt uit wat
de essentie is van het onderzoek dat bij
het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut
voor Onderzoek der Zee) in Yerseke
plaatsvindt. Kennis vergaren en benutten,
samen met anderen. 'Wij doen
fundamenteel onderzoek, op allerlei
manieren. In opdracht of uit
nieuwsgierigheid.' Het NIOZ is gevestigd
op Texel en in Yerseke. In Yerseke zijn zo'n
100 mensen in dienst, waarvan een groot
deel tijdelijk voor bepaalde projecten of
voor promotie onderzoek. In competitie
met andere instellingen worden
onderzoeksvoorstellen ingediend en
(regelmatig) binnengehaald. Centraal
binnen de afdeling, waar Timmermans
leiding aan geeft, staan 'de biobouwers'.
Die worden bestudeerd in een
dynamische omgeving van hoog-, laag-,
zoet- en zout water. Hoe zijn deze
organismen, zoals mossels, oesters en
zeewieren, in staat om zich ergens te
vestigen? Na vestiging gaan ze de
omgeving beïnvloeden en omgekeerd.
Van deze natuurlijke processen kunnen
we leren en gebruik maken: 'Building
with nature.'
Timmermans legt uit dat ontdekt is dat
zeekraal en zeegras voor hun vestiging
heel gevoelig zijn voor hoogteverschillen.
'We hebben geëxperimenteerd met
proefopstellingen van rioolbuizen die hol
of bol gevuld werden met sediment. De
zaadjes op een holle plek ontwikkelden
zich nauwelijks. De zaadjes op een
bolletje ontwikkelden zich wel tot
plantjes en die groeien daar goed.
Blijkbaar bepalen microverschillen in
hoogte dus of zulke organismen zich
ergens vestigen of niet. Bij vestiging krijg
je meer afremming van het water en
meer sedimentatie. Dat is een zichzelf
versterkend systeem en zorgt weer voor
snellere aangroei.'
Als een praktische toepassing van deze
kennis noemt Timmermans het
aanleggen van een oesterrif bij de
Oesterdam. Helpt dat om bij
zandsuppletie het zand langer te laten
liggen? 'Ontpolderen is in Zeeland een
lastig thema, maar kan wel bijdragen aan
afzetting van nieuw sediment. Natuurlijk
begrijp ik dat het hier gevoelig ligt na de
stormvloedramp van 1953. Maar het is
noodzakelijk dat we goed gaan nadenken
of de Deltawerken wel
toekomstbestendig zijn, gezien de
veranderingen die op ons afkomen. We
zitten nu achter veilige, hoge dijken die
harde grenzen zijn. Ik denk dat we
moeten onderzoeken of de grenzen niet
wat flexibeler (en toch veilig) zouden
kunnen zijn.'
'Een ander voorbeeld is Saeftinghe,'
vervolgt Timmermans. 'Dat behoort tot
de hoogst gelegen gebieden van Zeeland.
Het wordt door opslibbing steeds hoger
omdat het buitendijks ligt, en de zee voor
opslibbing kan zorgen! Als je in een
polder lang geboerd hebt en de vrucht
bare zeeklei begint uitgeput te raken en
je hebt steeds meer moeite om het zoute
water buiten te houden, dan zou je
kunnen experimenteren met opslibbing.
Na 30 jaar kun je de polder weer
afdammen en benutten. Noem het een
wisselpolder. Natuurlijk moet de veilig
heid wel voorop blijven staan.'
Het stijgen van de zeespiegel is al lang
bekend en de huidige prognoses van 1 a
20 wantij januari 2019
