sa
In koude
periodes stond
de zee 120 meter
lager dan nu, in
warme tijden 40
meter hoger.
Zand
Wadden
Romeinen
Overstromingen
CLIMATE
LIVING LAB
SCHELDT
DELTA9
Plompe Toren van Koudekerke, een van de
verdronken dorpen in Zeeland. Foto: Loes de Jong.
verdwenen. Je kon zo naar Engeland
wandelen, dat toen nog geen eiland was
maar vast zat aan het Europese
continent. De Thames was een zijrivier
van de Rijn, Maas en Schelde die samen
één grote rivier vormden die richting Het
Kanaal stroomde. Dit rivierenlandschap is
de top van het zand waar nu in Zeeland
op geheid wordt.'
Aan het einde van de laatste ijstijd koelde
het klimaat nog een laatste keer af, zodat
er rond 12.000 jaar geleden (Jonge Dryas,
3) een minimale plantengroei ontstond.
Krachtige westenwinden woeien van de
droge Noordzeebodem en van
rivierbanken in de Schelde een laag zand
over ons land (dekzand). De grote duinen
op de Brabantse Wal en de Kalmthoutse
Heide zijn daar het resultaat van.'
'Tijdens het Holoceen (11.700 jaar geleden
tot nu) werd het klimaat warmer en natter.
De grote ijskappen op Scandinavië en
Noord-Amerika smolten af waardoor de
zeespiegel razendsnel ging stijgen,
aanvankelijk met meters per eeuw. Vanaf
de Atlantische Oceaan liep het gebied van
de Noordzee onder water (Vroeg
Subboreaal, 4). Zeeland veranderde in een
waddengebied waarin (oude) zeeklei werd
afgezet. Die vind je op enkele meters diepte
onder het huidige maaiveld.'
'Zo'n vijfduizend jaar geleden zwakt de
zeespiegelstijging af. Het water bleef wel
stijgen, maar langzamer. Door
sedimentatie werden de eerste
contouren van de Nederlandse kust
zichtbaar: strandwallen. De zeegaten in
de kust vulden zich op en daarachter
ontstonden uitgestrekte veenmoerassen
(Laat Subboreaal, 5). Het zou niet lang
meer duren of de Romeinen wandelden
de delta binnen. Denk aan de
Nehallenniatempel bij Colijnsplaat,
waarvan de resten in de Oosterschelde
zijn opgevist. Vanaf nu vinden er
ingrepen door de mens in het landschap
plaats, zoals turf- en zoutwinning.
Dit zou je een beginpunt kunnen
noemen van een nieuw geologisch
tijdperk: het Antropoceen.'
'En zo zijn we met reuzenstappen beland
in het geologische tijdperk van nu: het
Late Holoceen (6). Hierin steeg de
zeespiegel verder omdat het klimaat nog
steeds warmer werd en wordt. De
monding van de Schelde is een gebied op
de grens van zee en land geworden:
Zeeland. De mens grijpt diep in het
landschap in met polders, dijken en
Deltawerken in de niet aflatende strijd
tegen het stijgende water.'
'Dit verhaal is nooit af,' zegt Kasse. 'In de
afgelopen eeuwen steeg de zeespiegel
met gemiddeld 15 cm per eeuw, maar
nieuwe scenario's spreken van een
mogelijke stijging naar minimaal 1 meter
per eeuw. Je kunt je afvragen of
traditionele oplossingen soelaas blijven
bieden, zoals dijken en dammen bouwen
en zandsuppleties op de stranden. Het is
onmiskenbaar dat de Nederlandse
bodem zakt en de zeespiegel verder
stijgt. Misschien kunnen we beter
meebuigen met de natuur in plaats van
de natuur bestrijden. Don't panic, accept.
Building with nature, om wat Engelse
termen te gebruiken. De geologische
geschiedenis laat zien dat de natuur tot
veel in staat is, enorm veerkrachtig is en
dat de veranderingen in landschap en
klimaat immens zijn geweest. Dat is van
alle tijden.'
Dr. Kees Kasse studeerde fysische geografie aan de VU
Amsterdam en is universitair hoofddocent
Aardwetenschappen.
Willem de Weert
is eindredacteur van Wantij.
wantij januari 2019
7
